DONATE NOW - UPI
युद्ध-काण्ड > अंगद द्वारा महापार्श्व का वध
When Mahaparshva enters the battle-field and torments the monkeys, Angada comes to
their rescue and hits him. Jambavan also enters the field and breaks the chariot and the horses of
Mahaparshva. Then, Angada knocks the bow and the helmet of Mahaparshva, as they fall down. Finally,
Mahaparshva falls dead, succumbing to a forcible blow of Angada's fist.
महोदरे तु निहते महापार्श्वो महाबलः |
सुग्रीवेण समीक्ष्याथ क्रोधात्संरक्तलोचनः ||६-९८-१
अङ्गदस्य चमूं भीमान् क्षोभयामास सायकैः |
सुग्रीवेण समीक्ष्याथ क्रोधात्संरक्तलोचनः ||६-९८-१
अङ्गदस्य चमूं भीमान् क्षोभयामास सायकैः |
Seeing Mahodara killed by Sugreeva, the mighty Mahaparsva for his part with his
red-blood eyes through anger, forthwith stirred up the terrific army of Angada with his arrows."
स वानराणां मुख्यानामुत्तमाङ्गानि सर्वशः ||६-९८-२
पातयामास कायेभ्यः फलन् वृन्तादिवानिलः |
पातयामास कायेभ्यः फलन् वृन्तादिवानिलः |
That demon struck down the heads of monkey-chiefs from their trunks, as wind would
throw down a fruit from its stalk."
केषान् चिदिषुभिर्बाहून्स्कन्धांश्चिछेद राक्षसः ||६-९८-३
वानराणान् सुसङ्क्रुद्धः पार्श्वन् केषां व्यदारयत् |
वानराणान् सुसङ्क्रुद्धः पार्श्वन् केषां व्यदारयत् |
Moreover, that demon very quickly chopped off the arms of some monkeys with his
arrows and struck down the region of the ribs of others."
तेअर्दिता बाणवर्षेण महापार्श्वेन वानराः ||६-९८-४
विषादविमुखाः सर्वे बभूवुर्गतचेतसः |
विषादविमुखाः सर्वे बभूवुर्गतचेतसः |
Tormented by the flight of arrows of Mahaparshva, all those monkeys were downcast
with despair and lost heart."
निरीक्ष्य बलमुद्विग्नमङ्गदो राक्षसार्दितम् ||६-९८-५
वेगन् चक्रे महाबाहुः समुद्र इव पर्वणि |
वेगन् चक्रे महाबाहुः समुद्र इव पर्वणि |
Seeing his army depressed on being tormented by the demon, Angada who was endowed
with a great impetuosity, exhibited his tempo like an ocean on full-moon days."
आयसं परिघन् गृह्य सूर्यरश्मिसमप्रभम् ||६-९८-६
समरे वानरश्रेष्ठो महापार्श्वे न्यपातयत् |
समरे वानरश्रेष्ठो महापार्श्वे न्यपातयत् |
Taking hold of a steel rod, with its radiance equal to that of the sun, hurled it on
Mahaparshva in that combat."
स तु तेन प्रहारेण महापार्श्वो विचेतनः ||६-९८-७
ससूतः स्यन्दनात्तस्माद्विसन्ज्ञः प्रापतद्भुवि |
ससूतः स्यन्दनात्तस्माद्विसन्ज्ञः प्रापतद्भुवि |
By that blow, that Mahaparsva dropped senseless and unconscious on the ground from
his chariot along with is charioteer
यस्यर्क्षराजस्तु तेजस्वी नीलाज्ञनचयोपमः ||६-९८-८
निष्पत्य सुमहावीर्यः स्वाद्यूथान्मेघसंनिभात् |
प्रगृह्य गिरिशृङ्गाभान् क्रुद्धः स विपुलान् शिलाम् ||६-९८-९
अश्वाञ्जघान तरसा स्यन्दनन् च बभञ्ज तम् |
निष्पत्य सुमहावीर्यः स्वाद्यूथान्मेघसंनिभात् |
प्रगृह्य गिरिशृङ्गाभान् क्रुद्धः स विपुलान् शिलाम् ||६-९८-९
अश्वाञ्जघान तरसा स्यन्दनन् च बभञ्ज तम् |
The energetic Jambavan, looking like a heap of black collyrium, who was exceedingly
powerful, battalion which resembled a black cloud a mountain-peak, killed his horses with his
strength and broke that chariot too."
मुहूर्ताल्लब्धसन्ज्ञस्तु महापार्श्वो महाबलः ||६-९८-१०
अङ्गदं बहुभिर्बाणैर्भूयस्तं प्रत्यविध्यत |
अङ्गदं बहुभिर्बाणैर्भूयस्तं प्रत्यविध्यत |
Regaining his consciousness within a while, the mighty Mahaparshva again struck
Angada with his many arrows."
जाम्बवन्तन् त्रिभिर्बाणैराजघान स्तनान्तरे ||६-९८-११
ऋक्षराजन् गवाक्षं च जघान बहुभिः शरैः |
ऋक्षराजन् गवाक्षं च जघान बहुभिः शरैः |
He struck Jambavan, the king of bears with three arrows in his chest and struck
Gavaksha too with many arrows."
गवाक्षन् जाम्बवन्तं च स दृष्ट्वा शरपीडितौ ||६-९८-१२
जग्राह परिघन् घोरमङ्गदः क्रोधमूर्छितः |
जग्राह परिघन् घोरमङ्गदः क्रोधमूर्छितः |
Seeing Gavaksha and Jambavan tormented by the arrows, that Angada was infatuated
with anger and seized hold of a terrific iron rod."
तस्याङ्गदः प्रकुपितो राक्षसस्य तमायसं ||६-९८-१३
दूरस्थितस्य परिघन् रविरश्मिसमप्रभम् |
द्वाभ्यां भुजाभ्यान् सङ्गृह्य भ्रामयित्वा च वेगवान् ||६-९८-१४
महापार्श्वाय चिक्षेप वधार्थन् वालिनः सुतः |
दूरस्थितस्य परिघन् रविरश्मिसमप्रभम् |
द्वाभ्यां भुजाभ्यान् सङ्गृह्य भ्रामयित्वा च वेगवान् ||६-९८-१४
महापार्श्वाय चिक्षेप वधार्थन् वालिनः सुतः |
Firmly holding that iron rod, which shone like the rays of the sun, with both hands
and turning it around with force, Angada son of Vali, his eyes red with anger, hurled it on that
Mahaparshva the demon, who stood at a distance, with an intention to kill him."
स तु क्षिप्तो बलवता परिघस्तस्य रक्षसः ||६-९८-१५
धनुश्च सशरन् हस्ताच्छिरस्त्रन् चाप्यपातयत् |
धनुश्च सशरन् हस्ताच्छिरस्त्रन् चाप्यपातयत् |
Hurled by the mighty Angada, that iron rod for its part, knocked the bow with the
arrow fitted to it, from the demon's hand and also his helmet."
तन् समासाद्य वेगेन वालिपुत्रः प्रतापवान् ||६-९८-१६
तलेनाभ्यहनत्क्रुद्धः कर्णमूले सकुण्डले |
तलेनाभ्यहनत्क्रुद्धः कर्णमूले सकुण्डले |
Approaching him with speed and with anger, the valiant Angada slapped him on the
temple (root of the ear), shining with an ear-ring."
स तु क्रुद्धो महावेगो महापार्श्वो महाद्युतिः ||६-९८-१७
करेणैकेन जग्राह सुमहान्तं परश्वधम् |
करेणैकेन जग्राह सुमहान्तं परश्वधम् |
Enraged as he was, that Mahaparsva for his part, who was endowed with a great
swiftness and enormous splendour, seized hold of a huge axe in one hand."
तन् तैलधौतन् विमलं शैलसारमयं दृढम् ||६-९८-१८
राक्षसः परमक्रुद्धो वालिपुत्रे न्यपातयत् |
राक्षसः परमक्रुद्धो वालिपुत्रे न्यपातयत् |
Extremely enraged, the demon hurled that stainless and strong axe, which had been
washed in oil and which was made of steel, on Angada."
तेन वामान्सफलके भृशं प्रत्यवपातितम् ||६-९८-१९
अङ्गदो मोक्षयामास सरोषः स परश्वधम् |
अङ्गदो मोक्षयामास सरोषः स परश्वधम् |
Full of anger, that Angada evaded that axe, which had been aimed by him mostly at
his left shoulder-bone."
स वीरो वज्रसङ्काशमङ्गदो मुष्टिमात्मनः ||६-९८-२०
सन्वर्तयन्सुसङ्क्रुद्धः पितुस्तुल्यपराक्रमः |
सन्वर्तयन्सुसङ्क्रुद्धः पितुस्तुल्यपराक्रमः |
That valiant Angada, with his prowess equal to that of his father, was quite enraged
and firmly tightened his fist resembling a thunder-bolt."
राक्षसस्य स्तनाभ्याशे मर्मज्ञो हृदयं प्रति ||६-९८-२१
इन्द्राशनिसमस्पर्शन् स मुष्टिं विन्यपातयत् |
इन्द्राशनिसमस्पर्शन् स मुष्टिं विन्यपातयत् |
Knowing the vital parts of the body, Angada pounced his fist, which invaded like a
thunderbolt, on the boson of the demon, in the vicinity of his breasts."
तेन तस्य निपातेन राक्षसस्य महामृधे ||६-९८-२२
पफाल हृदयन् चाशु स पपात हतो भुवि |
पफाल हृदयन् चाशु स पपात हतो भुवि |
With the blow of that fist in that great combat, the fleshy part of his heart was
blasted and he fell dead on the ground."
तस्मिन्निपतिते भूमौ तत्सैन्यन् सम्प्रचुक्षुभे ||६-९८-२३
अभवच्च महान्क्रोधः समरे रावणस्य तु |
अभवच्च महान्क्रोधः समरे रावणस्य तु |
When Mahaparshva fell dead on the ground, his army got confused. A mammoth anger
arose in Ravana."
वानराणां प्रहृष्टानां सिंहनादः सुपुष्कलः ||६-९८-२४
स्फोटयन्निव शब्देन लङ्कां साट्टालगोपुराम् |
सहेन्द्रेणेव देवानां नादः समभवन्महान् ||६-९८-२५
स्फोटयन्निव शब्देन लङ्कां साट्टालगोपुराम् |
सहेन्द्रेणेव देवानां नादः समभवन्महान् ||६-९८-२५
That highly profound lion's roar of the rejoiced monkeys, by its noise, was well
like the loud sound of the gods along with Indra the lord celestials, nay, by its vibrations
breaking asunder as it were the City of Lanka with its attics and town-gates."
अथेन्द्रशत्रुस्त्रिदशालयानां |
वनौकसां चव महाप्रणादम् |
श्रुत्वा सरोषं युद्दि राक्षसेन्द्रः |
पुनश्च युद्धाभिमुखोऽवतस्थे ||६-९८-२६
वनौकसां चव महाप्रणादम् |
श्रुत्वा सरोषं युद्दि राक्षसेन्द्रः |
पुनश्च युद्धाभिमुखोऽवतस्थे ||६-९८-२६
Hearing the loud noise of monkeys, as also of the celestials in the battle-field,
the enraged Ravana the adversary of Indra, then stood prepared for a battle again."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे अष्टनवतितमः सर्गः