DONATE NOW - UPI
सुन्दर-काण्ड > सीताजी का राम के नाम सन्देश
Seetha asks Hanuma to remind Rama of how he threw a blade of grass at the crow and destroyed
its right eye thereby, as a token of remembrance. She also asks to remind Rama of his having once marked
on her cheek with realgar, when a mark on her forehead was defaced, as a further token of Hanuma having
met her. Seetha also requests Hanuma to appraise Rama of her wretched plight and finally greets him
to have a happy journey ahead.
श्रुत्वा तु वचनम् तस्य वायु सूनोः महात्मनः |
उवाच आत्म हितम् वाक्यम् सीता सुर सुत उपमा || ५-४०-१
उवाच आत्म हितम् वाक्यम् सीता सुर सुत उपमा || ५-४०-१
Hearing the words of that high-souled Hanuma, Seetha who resembled the daughter of god,
spoke the following words beneficial to herself.
त्वाम् दृष्ट्वा प्रिय वक्तारम् सम्प्रहृष्यामि वानर |
अर्ध सम्जात सस्य इव वृष्टिम् प्राप्य वसुम् धरा || ५-४०-२
अर्ध सम्जात सस्य इव वृष्टिम् प्राप्य वसुम् धरा || ५-४०-२
"O Hanuma! Seeing you speaking pleasant words, I am as overjoyed, as a field with half-sprouted
crop of grain is thrilled by receiving a rain."
यथा तम् पुरुष व्याघ्रम् गात्रैः शोक अभिकर्शितैः |
संस्पृशेयम् सकामा अहम् तथा कुरु दयाम् मयि || ५-४०-३
संस्पृशेयम् सकामा अहम् तथा कुरु दयाम् मयि || ५-४०-३
"With my limbs emaciated with grief, I have a desire to touch that Rama the tiger among
men. Show mercy on me and fulfill my desire."
अभिज्ञानम् च रामस्य दत्तम् हरि गण उत्तम |
क्षिप्ताम् ईषिकाम् काकस्य कोपात् एक अक्षि शातनीम् || ५-४०-४
क्षिप्ताम् ईषिकाम् काकस्य कोपात् एक अक्षि शातनीम् || ५-४०-४
"O Hanuma the excellent one among the troops of monkeys! Present the story of the blade
of grass called Ishika hurled with anger and thereby one eye of the crow destroyed by Rama (as a signal
remembrance)."
मनः शिलायाः तिकलो गण्ड पार्श्वे निवेशितः |
त्वया प्रनष्टे तिलके तम् किल स्मर्तुम् अर्हसि || ५-४०-५
त्वया प्रनष्टे तिलके तम् किल स्मर्तुम् अर्हसि || ५-४०-५
"O Rama! You ought surely to recollect that while a mark on my forehead had got effaced
once, another mark with realgar was indeed painted by you on the side of my cheek."
स वीर्यवान् कथम् सीताम् हृताम् समनुमन्यसे |
वसन्तीम् रक्षसाम् मध्ये महाइन्द्र वरुण उपम || ५-४०-६
वसन्तीम् रक्षसाम् मध्ये महाइन्द्र वरुण उपम || ५-४०-६
"How are you, the valiant man equal to Indra the Lord of celestials and Varuna the King
of Universe, ignore Seetha who was taken away and now staying in the midst of these demons?"
एष चूडा मणिः दिव्यो मया सुपरिरक्षितः |
एतम् दृष्ट्वा प्रहृष्यामि व्यसने त्वाम् इव अनघ || ५-४०-७
एतम् दृष्ट्वा प्रहृष्यामि व्यसने त्वाम् इव अनघ || ५-४०-७
"O faultless Rama! This wonderful jewel for the head head has been protected well by
me. Seeing this in my distress, I have been getting delighted, as though I have seen you."
एष निर्यातितः श्रीमान् मया ते वारि सम्भवः |
अतः परम् न शक्ष्यामि जीवितुम् शोक लालसा || ५-४०-८
अतः परम् न शक्ष्यामि जीवितुम् शोक लालसा || ५-४०-८
"This splendid jewel, produced in water, has been sent to you. Absorbed in grief, I shall
not be able to survive henceforth."
असह्यानि च दुह्खानि वाचः च हृदयच् चिदः |
राक्षसीनाम् सुघोराणाम् त्वत् कृते मर्षयामि अहम् || ५-४०-९
राक्षसीनाम् सुघोराणाम् त्वत् कृते मर्षयामि अहम् || ५-४०-९
"With a hope of your coming here at any time, I am enduring these unbearable hardships
and also the words of horrible female demons; which pierce my heart."
धारयिष्यामि मासम् तु जीवितम् शत्रु सूदन |
मासात् ऊर्ध्वम् न जीविष्ये त्वया हीना नृप आत्मज || ५-४०-१०
मासात् ऊर्ध्वम् न जीविष्ये त्वया हीना नृप आत्मज || ५-४०-१०
"O Rama the prince, the annihilator of enemies! I shall hold my life only for a month.
I will not survive without you, after a month."
घोरो राक्षस राजो अयम् दृष्टिः च न सुखा मयि |
त्वाम् च श्रुत्वा विपद्यन्तम् न जीवेयम् अहम् क्षणम् || ५-४०-११
त्वाम् च श्रुत्वा विपद्यन्तम् न जीवेयम् अहम् क्षणम् || ५-४०-११
"This Ravana, the king of demons, is terrible. In my instance, his glance is not pleasant.
Hearing that you are causing a delay, I will not survive even for a moment."
वैदेह्या वचनम् श्रुत्वा करुणम् स अश्रु भाषितम् |
अथ अब्रवीन् महातेजा हनुमान् मारुत आत्मजः || ५-४०-१२
अथ अब्रवीन् महातेजा हनुमान् मारुत आत्मजः || ५-४०-१२
Hearing the words of Seetha, spoken pitiably with tears, Hanuma the son of wind-god,
with a great splendour, spoke (as follows):
त्वत् शोक विमुखो रामो देवि सत्येन ते शपे |
रामे शोक अभिभूते तु लक्ष्मणः परितप्यते || ५-४०-१३
कथंचित् भवती दृष्टा न कालः परिशोचितुम् |
इमम् मुहूर्तम् दुह्खानाम् अन्तम् द्रक्ष्यसि भामिनि || ५-४०-१४
ताव् उभौ पुरुष व्याघ्रौ राज पुत्राव् अनिन्दितौ |
त्वत् दर्शन कृत उत्साहौ लन्काम् भस्मी करिष्यतः || ५-४०-१५
हत्वा तु समरे क्रूरम् रावणम् सह बान्धवम् |
राघवौ त्वाम् विशाल अक्षि स्वाम् पुरीम् प्रापयिष्यतः || ५-४०-१६
रामे शोक अभिभूते तु लक्ष्मणः परितप्यते || ५-४०-१३
कथंचित् भवती दृष्टा न कालः परिशोचितुम् |
इमम् मुहूर्तम् दुह्खानाम् अन्तम् द्रक्ष्यसि भामिनि || ५-४०-१४
ताव् उभौ पुरुष व्याघ्रौ राज पुत्राव् अनिन्दितौ |
त्वत् दर्शन कृत उत्साहौ लन्काम् भस्मी करिष्यतः || ५-४०-१५
हत्वा तु समरे क्रूरम् रावणम् सह बान्धवम् |
राघवौ त्वाम् विशाल अक्षि स्वाम् पुरीम् प्रापयिष्यतः || ५-४०-१६
"O Seetha the princess! Rama has grown averse to everything else, caused by grief towards
you. I sear it to you truly. when Rama is overpowered by grief, Lakshmana too gets tormented with grief."
"O lady! Somehow or other, you have been discovered by me. This is not the time to lament. You will
see the end of your sorrow shortly." "Those two princes, the excellent among men, the annihilator of
enemies and who are eager to see you, will surely reduce Lanka to ashes. "O large-eyed Seetha! Killing
the cruel Ravana along with his relatives, Rama and Lakshmana will take you to their own city."
यत् तु रामो विजानीयात् अभिज्ञानम् अनिन्दिते |
प्रीति सम्जननम् तस्य भूयः त्वम् दातुम् अर्हसि || ५-४०-१७
प्रीति सम्जननम् तस्य भूयः त्वम् दातुम् अर्हसि || ५-४०-१७
"O faultless Seetha! Be pleased to give another token of remembrance, which Rama will
recognise and which creates pleasure to him."
सा अब्रवीत् दत्तम् एव इह मया अभिज्ञानम् उत्तमम् |
एतत् एव हि रामस्य दृष्ट्वा मत् केश भूषणम् || ५-४०-१८
श्रद्धेयम् हनुमन् वाक्यम् तव वीर भविष्यति |
एतत् एव हि रामस्य दृष्ट्वा मत् केश भूषणम् || ५-४०-१८
श्रद्धेयम् हनुमन् वाक्यम् तव वीर भविष्यति |
Seetha said, " An excellent token of remembrance was indeed given by me. Seeing this
jewel for my hair, Rama will trust your words."
स तम् मणि वरम् गृह्य श्रीमान् प्लवग सत्तमः || ५-४०-१९
प्रणम्य शिरसा देवीम् गमनाय उपचक्रमे |
प्रणम्य शिरसा देवीम् गमनाय उपचक्रमे |
Taking that excellent jewel, the illustrious Hanuma, the best among monkeys, offered
salutation to Seetha by bowing his head and has set off to go.
तम् उत्पात कृत उत्साहम् अवेक्ष्य हरि पुम्गवम् || ५-४०-२०
वर्धमानम् महावेगम् उवाच जनक आत्मजा |
अश्रु पूर्ण मुखी दीना बाष्प गद्गदया गिरा || ५-४०-२१
वर्धमानम् महावेगम् उवाच जनक आत्मजा |
अश्रु पूर्ण मुखी दीना बाष्प गद्गदया गिरा || ५-४०-२१
Seeing that Hanuma, the best among monkeys, possessed of energy to jump up with great
speed and expanding, Seetha spoke (as follows) in her voice choked with tears and looking miserable
in her face filled with tears.
हनूमन् सिम्ह सम्काशौ भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ |
सुग्रीवम् च सह अमात्यम् सर्वान् ब्रूया अनामयम् || ५-४०-२२
सुग्रीवम् च सह अमात्यम् सर्वान् ब्रूया अनामयम् || ५-४०-२२
"O Hanuma! Enquire about the welfare of Rama and Lakshmana, the brothers looking like
lions, of Sugreeva together with his ministers and of all other."
यथा च स महाबाहुः माम् तारयति राघवः |
अस्मात् दुह्ख अम्बु सम्रोधात् तत् समाधातुम् अर्हसि || ५-४०-२३
अस्मात् दुह्ख अम्बु सम्रोधात् तत् समाधातुम् अर्हसि || ५-४०-२३
"Be pleased to make that long-armed Rama deliver me from this ocean of sorrow."
इमम् च तीव्रम् मम शोक वेगम् |
रक्षोभिः एभिः परिभर्त्सनम् च |
ब्रूयाः तु रामस्य गतः समीपम् |
शिवः च ते अध्वा अस्तु हरि प्रवीर || ५-४०-२४
रक्षोभिः एभिः परिभर्त्सनम् च |
ब्रूयाः तु रामस्य गतः समीपम् |
शिवः च ते अध्वा अस्तु हरि प्रवीर || ५-४०-२४
"O valiant monkey! After approaching Rama, appraise him of this terrific gush of my grief
and also about the threatening attitude of these female-demons. Have a happy journey!"
स राज पुत्र्या प्रतिवेदित अर्थः |
कपिः कृत अर्थः परिहृष्ट चेताः |
तत् अल्प शेषम् प्रसमीक्ष्य कार्यम् |
दिशम् हि उदीचीम् मनसा जगाम || ५-४०-२५
कपिः कृत अर्थः परिहृष्ट चेताः |
तत् अल्प शेषम् प्रसमीक्ष्य कार्यम् |
दिशम् हि उदीचीम् मनसा जगाम || ५-४०-२५
Having been appraised of the matter by Seetha the princess, having accomplished his object,
having his mind filled with joy and having perceived that only a little remained to be done, Hanuma
intellectually sought the northern direction.
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे चत्वारिंशः सर्गः