DONATE NOW - UPI
किष्किन्धा-काण्ड > तारा का विलाप
Tara's lamentation for her departing husband Vali. She unlike other forest beings
who just forsake the dead partner, weeps bitterly for Vali and holds Sugreeva and Rama responsible
for the untimely death of Vali. The common nature of humans is portrayed through the Vanara
empress.
राम चाप विसृष्टेन शरेण अंतकरेण तम् |
दृष्ट्वा विनिहतम् भूमौ तारा ताराधिप आनना || ४-२०-१
सा समासाद्य भर्तारम् पर्यष्वजत भामिनी |
दृष्ट्वा विनिहतम् भूमौ तारा ताराधिप आनना || ४-२०-१
सा समासाद्य भर्तारम् पर्यष्वजत भामिनी |
On seeing her husband felled to ground with a terminator like arrow released by
Rama, that resentful lady Tara whose face is lovely like the moon, reached and embraced him.
[4-20-1]
इषुणा अभिहतम् दृष्ट्वा वालिनम् कुंजरोपमम् || ४-२०-२
वानरम् पर्वत इन्द्र आभम् शोक संतप्त मानसा |
तारा तरुम् इव उन्मूलम् पर्यदेवयत् आतुरा || ४-२०-३
वानरम् पर्वत इन्द्र आभम् शोक संतप्त मानसा |
तारा तरुम् इव उन्मूलम् पर्यदेवयत् आतुरा || ४-२०-३
Tara is agonised when she saw the elephantine and mountainous vanara, namely Vali,
reduced to no more than an uprooted tree, and she wailed fretfully with grief scorching heart.
[4-20-2b, 3]
रणे दारुण विक्रान्त प्रवीर प्लवताम् वर |
किम् इदीनाम् पुरो भागाम् अद्य त्वम् न अभिभाषसे || ४-२०-४
किम् इदीनाम् पुरो भागाम् अद्य त्वम् न अभिभाषसे || ४-२०-४
"Oh, stern one in fights, oh, victorious one, oh, best valiant, oh, best flier, I
have never blamed you either in your presence or in your absence, why do not you talk to me now?
[4-20-4]
उत्तिष्ठ हरि शार्दूल भजस्व शयन उत्तमम् |
न एवम् विधाः शेरते हि भूमौ नृपति सत्तमाः || ४-२०-५
न एवम् विधाः शेरते हि भूमौ नृपति सत्तमाः || ४-२०-५
"Arise, oh, tigerly monkey, you have to make use of a best bed as best kings will
not on repose on soil in this way, isn't it. [4-20-5]
अतीव खलु ते कांता वसुधा वसुधाधिप |
गत असुर् अपि ताम् गात्रैः माम् विहाय निषेवसे || ४-२०-६
गत असुर् अपि ताम् गात्रैः माम् विहाय निषेवसे || ४-२०-६
"The earth seems to be a highly cherished darling of yours, oh, lord of the land, as
you still embrace her with your limbs leaving me off, even when your lives are drained.
[4-20-6]
व्यक्तम् अद्य त्वया वीर धर्मतः संप्रवर्तता |
किष्किंधा इव पुरी रम्या स्वर्ग मार्गे विनिर्मिता || ४-२०-७
किष्किंधा इव पुरी रम्या स्वर्ग मार्गे विनिर्मिता || ४-२०-७
"It is evident that you, who conduct yourself righteously, must have built a
Kishkindha-like delightful city in the pathway to heaven by your leaving lovely Kishkindha.
[4-20-7]
यानि अस्माभिः त्वया सार्धम् वनेषु मधु गंधिषु |
विहृतानि त्वया काले तेषाम् उपरमः कृतः || ४-२०-८
विहृतानि त्वया काले तेषाम् उपरमः कृतः || ४-२०-८
"You bring an end to the pleasure trips you made along with us in the sweet smelling
forests from time to time by your departing. [4-20-8]
निरानंदा निराशा अहम् निमग्ना शोक सागरे |
त्वयि पंचत्वम् आपन्ने महायूथप यूथपे || ४-२०-९
त्वयि पंचत्वम् आपन्ने महायूथप यूथपे || ४-२०-९
"When this fifth state betiding you, oh, great chief of chiefs of monkeys, I am
dejected, despaired and drowned in the sea of sadness. [4-20-9]
हृदयम् सुस्थिरम् मह्यम् दृष्ट्वा विनिहतम् भुवि |
यन् न शोक अभिसंतप्तम् स्फुटते अद्य सहस्रधा || ४-२०-१०
यन् न शोक अभिसंतप्तम् स्फुटते अद्य सहस्रधा || ४-२०-१०
"My heart is very sturdy - perhaps, even on seeing you slain and fallen to ground,
it is not splintering now into thousand splints, though it is tormented by sorrow. [4-20-10]
सुग्रीवस्य त्वया भार्या हृता स च विवासितः |
यत् तत् तस्य त्वया व्युष्टिः प्राप्ता इयम् प्लवगाधिप || ४-२०-११
यत् तत् तस्य त्वया व्युष्टिः प्राप्ता इयम् प्लवगाधिप || ४-२०-११
"By which reason you have snatched away Sugreeva's wife, oh, chief of fliers, and
even expelled him from Kishkindha, that is the reason why you got this result. [4-20-11]
निःश्रेयस परा मोहात् त्वया च अहम् विगर्हिता |
या एषा अब्रुवम् हितम् वाक्यम् वानरेन्द्र हित एषिणी || ४-२०-१२
या एषा अब्रुवम् हितम् वाक्यम् वानरेन्द्र हित एषिणी || ४-२०-१२
"I am she who said a beneficial word to you with an interest in your well-being and
wishing your welfare, but oh, best monkey, you unmindfully brushed me off. [4-20-12]
रूप यौवन दृप्तानाम् दक्षिणानाम् च मानद |
नूनम् अप्सरसाम् आर्य चित्तानि प्रमथिष्यसि || ४-२०-१३
नूनम् अप्सरसाम् आर्य चित्तानि प्रमथिष्यसि || ४-२०-१३
"Oh, endower of honour, apsara-s, the celestial dancers, will be proud of their
beauty, youthfulness, and expertise in romance, and oh, honourable one, you can stir up their
hearts towards you by your gallantry, definite is that. [4-20-13]
कालो निःसंशयो नूनम् जीवित अंतकरः तव |
बलात् येन अवपन्नो असि सुग्रीवस्य अवशो वशम् || ४-२०-१४
बलात् येन अवपन्नो असि सुग्रीवस्य अवशो वशम् || ४-२०-१४
"The Time which is an undoubtable factor in respect of anybody has ended your life,
definite is that, and that Time alone perforce brought you, who are otherwise an uncontrollable
force, to the control of Sugreeva.
Or
The Death / Time no doubt has a concern with anyone for it is the ender of life, and
definitely it chanced upon you by the capability of Sugreeva in getting support of Rama, and
Sugreeva alone controlled you, who are otherwise an uncontrollable force. [4-20-14]
अस्थाने वालिनम् हत्वा युध्यमानम् परेण च |
न संतप्यति काकुत्स्थः कृत्वा सुगर्हितम् || ४-२०-१५
न संतप्यति काकुत्स्थः कृत्वा सुगर्हितम् || ४-२०-१५
"Rama's killing Vali when he is fighting with another is unbefitting in its method,
and he too is not at all worried for doing such a highly deplorable deed. [4-20-15]
वैधव्यम् शोक संतापम् कृपणम् अकृपणा सती |
अदुह्ख उपचिता पूर्वम् वर्तयिष्यामि अनाथवत् || ४-२०-१६
अदुह्ख उपचिता पूर्वम् वर्तयिष्यामि अनाथवत् || ४-२०-१६
"So far I am not doleful or saddened, but now as a desolate seethed by sorrow I have
to undergo widowhood and dolefulness. [4-20-16]
लालितः च अंगदो वीरः सुकुमारः सुखोचितः |
वत्स्यते काम् अवस्थाम् मे पितृव्ये क्रोध मूर्च्छिते || ४-२०-१७
वत्स्यते काम् अवस्थाम् मे पितृव्ये क्रोध मूर्च्छिते || ४-२०-१७
"My Angada is raised fondly, a brave one with gracefulness and one who is accustomed
to comforts, but which will be the predicament he has to undergo when his paternal-uncle Sugreeva
gets into a fit of fury. [4-20-17]
कुरुष्व पितरम् पुत्र सुदृष्टम् धर्म वत्सलम् |
दुर्लभम् दर्शनम् तस्य तव वत्स भविष्यति || ४-२०-१८
दुर्लभम् दर्शनम् तस्य तव वत्स भविष्यति || ४-२०-१८
"Oh, son Angada, clearly see your father, a patron of virtue, oh, boy, later it is
impossible to catch a glimpse of him." Thus Tara said to her son Angada. [4-20-18]
समाश्वासय पुत्रम् त्वम् संदेशम् संदिशस्व मे |
मूर्ध्नि च एनम् समाघ्राय प्रवासम् प्रस्थितो हि असि || ४-२०-१९
मूर्ध्नि च एनम् समाघ्राय प्रवासम् प्रस्थितो हि असि || ४-२०-१९
"You have started towards other world, isn't it, so reassure your son, kiss goodbye
on his forehead, and give me your parting messages." So said Tara to Vali. [4-20-19]
रामेण हि महत् कर्म कृतम् त्वाम् अभिनिघ्नता |
आनृण्यम् तु गतम् तस्य सुग्रीवस्य प्रतिश्रवे || ४-२०-२०
आनृण्यम् तु गतम् तस्य सुग्रीवस्य प्रतिश्रवे || ४-२०-२०
"Really, Rama has not only done a great deed of hitting you down, but he also
achieved indebtedness towards Sugreeva, both in a single promise. [4-20-20]
सकामो भव सुग्रीव रुमाम् त्वम् प्रतिपत्स्यसे |
भुंक्ष्व राज्यम् अनुद्विग्नः शस्तो भ्राता रिपुः तव || ४-२०-२१
भुंक्ष्व राज्यम् अनुद्विग्नः शस्तो भ्राता रिपुः तव || ४-२०-२१
"Now, you are to your heart's content Sugreeva as you regain your wife Ruma, you may
even wallow in the kingdom unworriedly as your enemy-brother is silenced." So said Tara to
Sugreeva. [4-20-21]
किम् माम् एवम् प्रलपतीम् प्रियाम् त्वम् न अभिभाषसे |
इमाः पश्य वरा बह्वयः भार्याः ते वानरेश्वर || ४-२०-२२
इमाः पश्य वरा बह्वयः भार्याः ते वानरेश्वर || ४-२०-२२
""Oh, lord of monkeys, why do not you talk to me, the dear wife of yours, when I am
prattling at length, by the way, several of your comely wives are here, they are here, see them."
Thus Tara lamented. [4-20-22]
तस्या विलपितम् श्रुत्वा वानर्यः सर्वतः च ताः |
परिगृह्य अंगदम् दीना दुह्ख आर्ताः परिचुक्रुशुः || ४-२०-२३
परिगृह्य अंगदम् दीना दुह्ख आर्ताः परिचुक्रुशुः || ४-२०-२३
On listening Tara's lamentation the vanara females that are around became plaintive,
saddened pitiably and wept piteously embracing Angada. [4-20-23]
किम् अंगदम् स अंगद वीर बाहो
विहाय यातो असि अद्य चिरम् प्रवासम् |
न युक्तम् एवम् गुण संनिकृष्टम्
विहाय पुत्रम् प्रिय पुत्रम् प्रिय चारु वेषम् || ४-२०-२४
विहाय यातो असि अद्य चिरम् प्रवासम् |
न युक्तम् एवम् गुण संनिकृष्टम्
विहाय पुत्रम् प्रिय पुत्रम् प्रिय चारु वेषम् || ४-२०-२४
"Oh, one with bracelets on your mighty arms, why you are going to an eternal abode
leaving your dear son Angada? Your going away leaving such a son, who possesses best aptitudes that
comes close to your abilities, and the one who always wears an exquisitely pleasant getup, is
unbefitting. [4-20-24]
यदि अप्रियम् किंचिद् असंप्रधार्य
कृतम् मया स्यात् तव दीर्घ बाहो |
क्षमस्व मे तत् हरि वंश नाथ
व्रजामि मूर्ध्ना तव वीर पादौ || ४-२०-२५
कृतम् मया स्यात् तव दीर्घ बाहो |
क्षमस्व मे तत् हरि वंश नाथ
व्रजामि मूर्ध्ना तव वीर पादौ || ४-२०-२५
"If I have done any undesirable deed in an indiscriminate way, even in the least, I
may be pardoned for that, and here I bow down at your feet... oh, masterful one... oh, the lord of
monkeys lineage... oh, brave one... [Thus Tara wept for Vali.] [4-20-25]
तथा तु तारा करुणम् रुदंती
भर्तुः समीपे सह वानरीभिः |
व्यवस्यत प्रायम् अनिन्द्य वर्णा
उपोपवेष्टुम् भुवि यत्र वाली || ४-२०-२६
भर्तुः समीपे सह वानरीभिः |
व्यवस्यत प्रायम् अनिन्द्य वर्णा
उपोपवेष्टुम् भुवि यत्र वाली || ४-२०-२६
That Tara with her unblemished complexion is seated in the close proximity of her
husband along with other vanara females, and weeping pitiably in that way, she decided to
self-immolate, and thus she flounced down onto ground where Vali is slouching. [4-20-26]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे विंशः सर्गः