DONATE NOW - UPI
किष्किन्धा-काण्ड > हनुमानजी का तारा को समझाना
Hanuma tries to console Tara. He asserts that Angada will not be looked down. Though Vali is put to
his plight, Hanuma says, that Tara alone is the empress to lead Kishkindha kingdom. But Tara prefers
self-immolation along with her husband Vali.
ततो निपतिताम् ताराम् च्युताम् ताराम् इव अंबरात् |
शनैः आश्वासयामास हनूमान् हरि यूथपः || ४-२१-१
शनैः आश्वासयामास हनूमान् हरि यूथपः || ४-२१-१
Hanuma, the leader of monkeys, then neared and slowly consoled Tara who has fallen to ground like a
star from sky. [4-21-1]
गुण दोष कृतम् जंतुः स्वकर्म फल हेतुकम् |
अव्यग्रः तद् अवाप्नोति सर्वम् प्रेत्य शुभ अशुभम् || ४-२१-२
अव्यग्रः तद् अवाप्नोति सर्वम् प्रेत्य शुभ अशुभम् || ४-२१-२
"Living beings on doing the deeds of merit or demerit, or knowingly or unknowingly, will derive the
resultant fruits of those deeds according to one's own destiny even after demise, and they shall bear
them unrepentantly, may they be provident or improvident... [4-21-2]
शोच्या शोचसि कम् शोच्यम् दीनम् दीना अनुकंपसे |
कः च कस्य अनुशोच्यो अस्ति देहे अस्मिन् बुद्बुद उपमे || ४-२१-३
कः च कस्य अनुशोच्यो अस्ति देहे अस्मिन् बुद्बुद उपमे || ४-२१-३
"Of which lamentable one you lament while you yourself are in a lamentable state? Of which pitiable
one you take pity while you yourself are in a pitiable condition? Who is pitiable by whom in these bubbles
like bodies? [4-21-3]
अंगदः तु कुमारो अयम् द्रष्टव्यो जीव पुत्रया |
आयत्या च विधेयानि समर्थानि अस्य चिन्तय || ४-२१-४
आयत्या च विधेयानि समर्थानि अस्य चिन्तय || ४-२१-४
"You are the one with a living son, and you have to look after this young one Angada, and you have to
think of the forthcoming activities for his well-being and for his performance of duty towards his father.
[4-21-4]
जानासि अनियताम् एवम् भूतानाम् आगतिम् गतिम् |
तस्मात् शुभम् हि कर्तव्यम् पण्डितेन इह लौकिकम् || ४-२१-५
तस्मात् शुभम् हि कर्तव्यम् पण्डितेन इह लौकिकम् || ४-२१-५
"You are aware that the coming and going of beings, in their subtle forms of earth, water, fire, air
and space into this mortal life and back is uncertain, thereby the prudent ones have to perform auspicious
worldly deeds here in this world, say, the funeral of Vali. [4-21-5]
यस्मिन् हरि सहस्राणि शतानि नियुतानि च |
वर्तयन्ति कृत आशानि सो अयम् दिष्टांतम् आगतः || ४-२१-६
वर्तयन्ति कृत आशानि सो अयम् दिष्टांतम् आगतः || ४-२१-६
"In whom hundreds and thousands of monkeys are harboured and astir, for they have reposed their confidence
in him alone, that Vali has arrived at his end. [4-21-6]
यद् अयम् न्याय दृष्ट अर्थः साम दान क्षमा परः |
गतो धर्म जिताम् भूमिम् न एनम् शोचितुम् अर्हसि || ४-२१-७
गतो धर्म जिताम् भूमिम् न एनम् शोचितुम् अर्हसि || ४-२१-७
"By which reason this Vali conducted himself judiciously, observing friendliness, courteousness and
forgivingness, by that reason alone Vali is going to a domain in heavens which he righteously conquered
for himself, and it is unapt of your sorrowing for him. [4-21-7]
सर्वे च हरि शार्दूलाः पुत्रः च अयम् तव अंगदः |
हरि ऋक्ष पति राज्यम् च त्वत् सनाथम् अनिन्दिते || ४-२१-८
हरि ऋक्ष पति राज्यम् च त्वत् सनाथम् अनिन्दिते || ४-२१-८
"All the tigerly-monkeys, oh, impeccable Tara, including this son of yours Angada, and all the lords
of monkeys and bears have their guardian angel in you. [4-21-8]
तौ इमौ शोक संतप्तौ शनैः प्रेरय भामिनि |
त्वया परिगृहीतो अयम् अंगदः शास्तु मेदिनीम् || ४-२१-९
त्वया परिगृहीतो अयम् अंगदः शास्तु मेदिनीम् || ४-२१-९
"Oh, lady, inspirit these two, Sugreeva and Angada, that are searing in grief, and if you acquiesce
then this Angada will rule over the earth. [4-21-9]
संततिः च यथा दृष्टा कृत्यम् यत् च अपि सांप्रतम् |
राज्ञः तत् क्रियताम् सर्वम् एष कालस्य निश्चयः || ४-२१-१०
राज्ञः तत् क्रियताम् सर्वम् एष कालस्य निश्चयः || ४-२१-१०
"Whatever duty anticipated from a male descendent towards his father, and whatever activity that is
to be done presently in respect of the dying king, let them be done, and that would be a timely decision.
[4-21-10]
संस्कार्यो हरि राजः तु अंगदः च अभिषिच्यताम् |
सिंहासन गतम् पुत्रम् पश्यन्ती शान्तिम् एष्यसि || ४-२१-११
सिंहासन गतम् पुत्रम् पश्यन्ती शान्तिम् एष्यसि || ४-२१-११
"Cremation of the king of monkeys and anointment of Angada are the present time affairs, and seeing
your son invested on the throne you can obtain peace." Thus spoke Hanuma to Tara. [4-21-11]
सा तस्य वचनम् श्रुत्वा भर्तृ व्यसन पीडिता |
अब्रवीत् उत्तरम् तारा हनूमन्तम् अवस्थितम् || ४-२१-१२
अब्रवीत् उत्तरम् तारा हनूमन्तम् अवस्थितम् || ४-२१-१२
On hearing Hanuma's words she who is tormented by the plight of her husband, that Tara replied Hanuma
who is standing nearby. [4-21-12]
अंगद प्रतिरूपाणाम् पुत्राणाम् एकतः शतम् |
हतस्य अपि अस्य वीरस्य गात्र संश्लेषणम् वरम् || ४-२१-१३
हतस्य अपि अस्य वीरस्य गात्र संश्लेषणम् वरम् || ४-२१-१३
"Let there be a hundred selfsame Angada-s on one side, and this brave one the other, for me embracing
him who is put to death is the best .... [4-21-13]
न च अहम् हरि राज्यस्य प्रभवामि अंगदस्य वा |
पितृव्यः तस्य सुग्रीवः सर्व कार्येषुइ अनंतरः || ४-२१-१४
पितृव्यः तस्य सुग्रीवः सर्व कार्येषुइ अनंतरः || ४-२१-१४
"Who am I either for conducting the monkeys kingdom or to anoint Angada when Angada's paternal-uncle
Sugreeva is close at hand? [4-21-14]
न हि एषा बुद्धिः आस्थेया हनूमन् अंगदम् प्रति |
पिता हि बंधुः पुत्रस्य न माता हरि सत्तम || ४-२१-१५
पिता हि बंधुः पुत्रस्य न माता हरि सत्तम || ४-२१-१५
"Hanuma, this thinking of yours that Angada is to be crowned is really untenable, oh, best monkey, father
is the real defender of a son, but not the mother. [4-21-15]
न हि मम हरि राज संश्रयात्
क्षमतरम् अस्ति परत्र च इह वा |
अभिमुख हत वीर सेवितम्
शयनम् इदम् मम सेवितुम् क्षमम् || ४-२१-१६
क्षमतरम् अस्ति परत्र च इह वा |
अभिमुख हत वीर सेवितम्
शयनम् इदम् मम सेवितुम् क्षमम् || ४-२१-१६
"Indeed there is nothing highly befitting to me, either in this world or in the other, than the auspices
of the king of monkeys, and now to me the only befitting thing is to join in this brave one on this
death bed, which he is adoring when put to death while he is facing away. [4-21-16]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे एक विंशः सर्गः