DONATE NOW - UPI
बाल-काण्ड > श्री राम का वैष्णव बाण छोड़ना, परशुराम के तप से प्राप्त पुण्यलोकों का नाश
|
Rama takes aim with Vishnu's longbow and asks Parashu Rama to choose the target to release the arrow, as arrow
of that bow cannot go astray. Parashu Rama opts for elimination of his ascetic merit and heavenly realms thereby.
Rama releases the bow annihilating that merit and after that, Parashu Rama retreats into oblivion.
|
श्रुत्वा तत् जामदग्न्यस्य वाक्यम् दाशरथिः तदा |
गौरवात् यंत्रित कथः पितू रामम् अथ अब्रवीत् || १-७६-१
गौरवात् यंत्रित कथः पितू रामम् अथ अब्रवीत् || १-७६-१
On hearing that sentence of Rama of Jamadagni, then Rama of Dasharatha said this to him in a courtly owing to the presence
of his father Dasharatha. [1-76-1]
कृतवान् अस्मि यत् कर्म श्रुतवान् असि भार्गव |
अनुरुन्ध्यामहे ब्रह्मन् पितुर् आनृण्यम् आस्थितः || १-७६-२
अनुरुन्ध्यामहे ब्रह्मन् पितुर् आनृण्यम् आस्थितः || १-७६-२
"Oh, Bhaargava Rama, whatsoever endeavour you have strived for freeing yourself from the indebtedness towards your father,
I have heard of them, and oh, Brahman, we appreciate for your achieving that freeness from your paternal debt, but... [1-76-2]
वीर्य हीनम् इव अशक्तम् क्षत्र धर्मेण भार्गव |
अवजानासि मे तेजः पश्य मे अद्य पराक्रमम् || १-७६-३
अवजानासि मे तेजः पश्य मे अद्य पराक्रमम् || १-७६-३
"Oh, Bhaargava Rama, demeaning me as though I am timorous, hence incapable to handle the bow, and hence I am an ignoble
one for Kshatriya-hood, is meaningless... come on, now you may see my spiritedness and sprightliness..." So said Rama to
Bhaargava. [1-76-3]
इति उक्त्वा राघवः क्रुद्धो भार्गवस्य वर आयुधम् |
शरम् च प्रतिजग्राह हस्तात् लघु पराक्रमः || १-७६-४
शरम् च प्रतिजग्राह हस्तात् लघु पराक्रमः || १-७६-४
Raghava, the nimble-handed vanquisher of his opponents, speaking thus in high dudgeon expropriated that estimable weapon,
namely the longbow of Vishnu, from the hand of Bhaargava Rama, along with the long-arrow that is already fitted on it...
[1-76-4]
आरोप्य स धनू रामः शरम् सज्यम् चकार ह |
जामदग्न्यम् ततो रामम् रामः क्रुद्धो अब्रवीत् इदम् || १-७६-५
जामदग्न्यम् ततो रामम् रामः क्रुद्धो अब्रवीत् इदम् || १-७६-५
On lifting up the bow that is already fitted with an arrow on bowstring, then Rama started to take aim with it, but being
indecisive about the target, then Rama of Dasharatha irefully said this to Rama of Jamagadni. [1-76-5]
ब्राह्मणो असि इति पूज्यो मे विश्वामित्र कृतेन च |
तस्मात् शक्तो न ते राम मोक्तुम् प्राण हरम् शरम् || १-७६-६
तस्मात् शक्तो न ते राम मोक्तुम् प्राण हरम् शरम् || १-७६-६
"Oh, Rama of Bhaargava, even if you are a Brahman you are eliminable, but because of your relationship with Vishvamitra,
and because you are a venerable one for me, I am disinclined to release this arrow that exterminates your life... [1-76-6]
इमाम् वा त्वत् गतिम् राम तपो बल समार्जितान् |
लोकान् अप्रतिमान् वा अपि हनिष्यामि यत् इच्छसि || १-७६-७
लोकान् अप्रतिमान् वा अपि हनिष्यामि यत् इच्छसि || १-७६-७
"Oh, Bhaargava Rama, either this motility of yours at the speed of your mind, or even those unparalleled realms of heavens
which you have earned by the power of your ascesis, I will eliminate whichever you wish... [1-76-7]
न हि अयम् वैष्णवो दिव्यः शरः पर पुरंजयः |
मोघः पतति वीर्येण बल दर्प विनाशनः || १-७६-८
मोघः पतति वीर्येण बल दर्प विनाशनः || १-७६-८
"This Vishnu's divine arrow is the conqueror of opponents' citadels, and a vanquisher of their vigour and vainglory, and
it will not fall through wastefully... isn't it!" So said archer Rama to axeman Rama. [1-76-8]
वर आयुध धरम् रामम् द्रष्टुम् स ऋषि गणाः सुराः |
पितामहम् पुरस्कृत्य समेताः तत्र सर्वशः || १-७६-९
गंधर्व अप्सरसः चैव सिद्ध चारण किन्नराः |
यक्ष राक्षस नागाः च तत् द्रष्टुम् महत् अद्भुतम् || १-७६-१०
पितामहम् पुरस्कृत्य समेताः तत्र सर्वशः || १-७६-९
गंधर्व अप्सरसः चैव सिद्ध चारण किन्नराः |
यक्ष राक्षस नागाः च तत् द्रष्टुम् महत् अद्भुतम् || १-७६-१०
Gods together with the assemblages of sages have come keeping the Grandparent Brahma at their fore, likewise the gandharva-s,
apsara-s, siddha-s, caarana-s, kinnaraa-s, yaksha-s, sprites and reptilian beings have also come to see Rama who is now
wielding the extraordinary longbow of Vishnu, and extremely amazing event that is going to ensue. [1-76-9, 10]
जडी कृते तदा लोके रामे वर धनुर् धरे |
निर्वीर्यो जामदग्न्यो असौ रमो रामम् उदैक्षत || १-७६-११
निर्वीर्यो जामदग्न्यो असौ रमो रामम् उदैक्षत || १-७६-११
Then, when Rama is ready to take aim with the arrow on that inscrutable longbow, and when the worlds are being rendered
as insentient, then that Rama of Jamadagni is rendered vigourless and he stared up at Rama of Dasharatha. [1-76-11]
तेजोभिः हत वीर्यत्वात् जामदग्न्यो जडी कृतः |
रामम् कमल पत्र अक्षम् मन्दम् मन्दम् उवाच ह || १-७६-१२
रामम् कमल पत्र अक्षम् मन्दम् मन्दम् उवाच ह || १-७६-१२
Rama of Jamadagni is calloused as his vitality is subdued by the radiance of that lotus-petal eyed Rama of Dasharatha, and
he spoke to Rama of Dasharatha, slowly and softly. [1-76-12]
काश्यपाय मया दत्ता यदा पूर्वम् वसुंधरा |
विषये मे न वस्तव्यम् इति माम् काश्यपो अब्रवीत् || १-७६-१३
विषये मे न वस्तव्यम् इति माम् काश्यपो अब्रवीत् || १-७६-१३
"Once, when I donated entire earth to Sage Kashyapa, Kashyapa told me 'uninhabitable is my domain, viz., this earth for
you...' thus... [1-76-13]
सो अहम् गुरु वचः कुर्वन् पृथिव्याम् न वसे निशाम् |
तदा प्रभृति काकुत्स्थ कृता मे काश्यपस्य ह || १-७६-१४
तदा प्रभृति काकुत्स्थ कृता मे काश्यपस्य ह || १-७६-१४
"Such as I was, in my observance of my mentor Kashyapa's order I do not spend nights on this earth from then afterwards,
oh, Kakutstha Rama, as I made over this earth for Kashyapa, indeed... [1-76-14]
तम् इमाम् मत् गतिम् वीर हन्तुम् न अर्हसि राघव |
मनो जवम् गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वत उत्तमम् || १-७६-१५
मनो जवम् गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वत उत्तमम् || १-७६-१५
"Thereby oh, valiant one, it will be inapt of you to impair this motility of mine, oh, Raghava, I will depart with the speed
of cerebration to Mt. Mahendra, a par excellent mountain... [1-76-15]
लोकाः तु अप्रतिमा राम निर्जिताः तपसा मया |
जहि तान् शर मुख्येन मा भूत् कालस्य पर्ययः || १-७६-१६
जहि तान् शर मुख्येन मा भूत् कालस्य पर्ययः || १-७६-१६
"But I triumphed over matchless realms of heavens with my ascesis, oh, Rama, you may hash them up with that irreversible
arrow... let there be no time-lag... [1-76-16]
अक्षय्यम् मधु हन्तारम् जानामि त्वाम् सुरेश्वरम् |
धनुषो अस्य परामर्शात् स्वस्ति ते अस्तु परंतप || १-७६-१७
धनुषो अस्य परामर्शात् स्वस्ति ते अस्तु परंतप || १-७६-१७
"I have realized your touch of nature as that of the Immutable Supreme Being, God of Gods, the Exterminator of the demon
Madhu, namely Vishnu, by the touch of your handling that bow... oh, enemy-inflamer, blessedness alone betides you... [1-76-17]
एते सुर गणाः सर्वे निरीक्षन्ते समागताः |
त्वाम् अप्रतिम कर्माणम् अप्रतिद्वन्द्वम् आहवे || १-७६-१८
त्वाम् अप्रतिम कर्माणम् अप्रतिद्वन्द्वम् आहवे || १-७६-१८
"All of these gods who have come collectively are beholding you and your next move, for you are an unequalled one in you
achievements and to whom there is no counter-dueller in conflicts... [1-76-18]
न च इयम् तव काकुत्स्थ व्रीडा भवितुम् अर्हति |
त्वया त्रैलोक्य नाथेन यत् अहम् विमुखी कृतः || १-७६-१९
त्वया त्रैलोक्य नाथेन यत् अहम् विमुखी कृतः || १-७६-१९
"Oh, Kakutstha Rama, you are the lord of the triad of worlds, such as you are, you faced me down, and it is malapropos to
say that this is a disgrace to me... [1-76-19]
शरम् अप्रतिमम् राम मोक्तुम् अर्हसि सु व्रत |
शर मोक्षे गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् || १-७६-२०
शर मोक्षे गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् || १-७६-२०
"It will be apt of you to unloose that unsurpassed arrow, oh, Rama, as you have ethical commitment to wipe out demons as
I wiped out menacing kings, and should you unloosen that arrow now I wish to depart to the ethereal mountain Mt. Mahendra,
a point of no return for me..." So said Parashu Rama to Dasharatha Rama. [1-76-20]
तथा ब्रुवति रामे तु जामदग्न्ये प्रतापवान् |
रामो दाशरथिः श्रीमान् चिक्षेप शरम् उत्तमम् || १-७६-२१
रामो दाशरथिः श्रीमान् चिक्षेप शरम् उत्तमम् || १-७६-२१
While Rama of Jamadagni is speaking that way, that venturesome and blessed Rama of Dasharatha shot off that nonpareil arrow
from that longbow of Vishnu. [1-76-21]
स हतान् दृश्य रामेण स्वान् लोकान् तपसा आर्जितान् |
जामदग्न्यो जगाम आशु महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् || १-७६-२२
जामदग्न्यो जगाम आशु महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् || १-७६-२२
On seeing all of his realms of heavens are shot-blasted by Rama of Dasharatha, Rama of Jamadagni vanished in a trice to
Mt. Mahendra, the heavenly mountain. [1-76-22]
ततो वि तिमिराः सर्वा दिशा च उपदिशः तथा |
सुराः स ऋषि गणाः रामम् प्रशशंसुः उदायुधम् || १-७६-२३
सुराः स ऋषि गणाः रामम् प्रशशंसुः उदायुधम् || १-७६-२३
Then dissipated is the darkness in all the divisions and likewise in all the subdivisions of compass, and the gods with
the assemblages of sages extolled Rama, in whose hands the longbow is upraised. [1-76-23]
रामम् दाशरथिम् रामो जामदग्न्यः प्रशस्य च |
ततः प्रदक्षिणी कृत्य जगाम आत्म गतिम् प्रभुः || १-७६-२४
ततः प्रदक्षिणी कृत्य जगाम आत्म गतिम् प्रभुः || १-७६-२४
Then that dab hand at axe, Rama of Jamadagni, on acclaiming, and even on making circumambulations to Rama of Dasharatha,
went on his own way into oblivion. [1-76-24]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे षट् सप्ततितमः सर्गः