DONATE NOW - UPI
बाल-काण्ड > उमा देवी का देवताओं और पृथ्वी को श्राप देने का वर्णन
Shiva on his marriage with Uma is in the conjugal bliss for a long period
due to his yogic powers. Fearing the result of that prolonged activity
all gods prey for the cessation of it because none in any world can
carry that offspring. Shiva accepting that request asks them where to
discharge the sperm that has already stirred up. Gods indicate the earth
as the taker. Shiva accordingly inundates the earth with his fluid.
Then the Fire-god is dispatched to consolidate that into a reed forest
called sharavaNa . Goddess Uma ireful at
the prevention of begetting a son, now curses gods and earth to be childless.
उक्त वाक्ये मुनौ तस्मिन् उभौ राघव लक्ष्मणौ |
प्रतिनंद्य कथाम् वीरौ ऊचतुः मुनि पुंगवम् || १-३६-१
प्रतिनंद्य कथाम् वीरौ ऊचतुः मुनि पुंगवम् || १-३६-१
When that sage Vishvamitra has finished narration of the legend of the
daughters of Himavanta, both the brave ones, namely Raghava and Lakshmana
in their turn have extolled that legend and spoke to that eminent-sage.
[1-36-1]
धर्म युक्तम् इदम् ब्रह्मन् कथितम् परमम् त्वया |
दुहितुः शैल राजस्य ज्येष्ठाय वक्तुम् अर्हसि |
विस्तरम् विस्तरज्ञो असि दिव्य मानुष संभवम् || १-३६-२
दुहितुः शैल राजस्य ज्येष्ठाय वक्तुम् अर्हसि |
विस्तरम् विस्तरज्ञो असि दिव्य मानुष संभवम् || १-३६-२
"This admirable discourse given by you about Ganga is exhaustive in
righteousness, oh, Brahman, and it will be apt of you to tell emphatically
about the divine and earthly legend of the elder daughter of Himavanta,
namely Ganga, for you are aware to expatiate upon it. [1-36-2]
त्रीन् पथो हेतुना केन पावयेत् लोक पावनी |
कथम् गङ्गा त्रिपथगा विश्रुता सरित् उत्तमा || १-३६-३
त्रिषु लोकेषु धर्मज्ञ कर्मभिः कैः समन्विता |
कथम् गङ्गा त्रिपथगा विश्रुता सरित् उत्तमा || १-३६-३
त्रिषु लोकेषु धर्मज्ञ कर्मभिः कैः समन्विता |
"By which reason that world purifier Ganga influxes into three paths?
Oh, virtue-knower, and connected with which deeds of merit this triple-courser
Ganga is renowned as the best one among all the rivers in three worlds?"
Thus Rama and Lakshmana have asked the sage Vishvamitra. [1-36-3, 4a]
तथा ब्रुवति काकुत्स्थे विश्वामित्रः तपोधनः || १-३६-४
निखिलेन कथाम् सर्वाम् ऋषि मध्ये न्यवेदयत् |
निखिलेन कथाम् सर्वाम् ऋषि मध्ये न्यवेदयत् |
When Kakutstha-s have enquired that way, the ascetically-wealthy sage
Vishvamitra has narrated all the legend of Ganga in its entirety, staying
among the sages. [1-36-4b, 5a]
पुरा राम कृत उद्वाहः शिति कण्ठो महा तपाः || १-३६-५
दृष्ट्वा च भगवान् देवीम् मैथुनाय उपचक्रमे |
दृष्ट्वा च भगवान् देवीम् मैथुनाय उपचक्रमे |
"On his getting married to Uma, oh, Rama, the sublime-ascetic and bluish
throated god Shiva, as his throat became blue when he consumed poison
during the churning of Milky Ocean, at one time with a predilection
towards her he has started lovemaking with her. [1-36-5b, 6a]
तस्य संक्रीडमानस्य महादेवस्य धीमतः |
शितिकण्ठस्य देवस्य दिव्यम् वर्ष शतम् गतम् || १-३६-६
न च अपि तनयो राम तस्याम् आसीत् परंतप |
शितिकण्ठस्य देवस्य दिव्यम् वर्ष शतम् गतम् || १-३६-६
न च अपि तनयो राम तस्याम् आसीत् परंतप |
"While that sublime, sagacious and blue-throated God Shiva is in lovemaking,
oh, enemy-scorcher Rama, a hundred divine years have elapsed, even then
he had no son in her, namely Goddess Uma. [1-36-6b, c, 7]
सर्वे देवाः समुद्युक्ताः पितामह पुरोगमाः || १-३६-७
यत् इह उत्पद्यते भूतम् कः तत् प्रतिसहिष्यति |
यत् इह उत्पद्यते भूतम् कः तत् प्रतिसहिष्यति |
"All the gods headed by Brahma have then started to ponder, 'is there
anybody who can inevitably sustain that being which emerges from this
goddess Uma after this prolonged yogic act of copulation with Shiva?'
This being the worry of all gods they have prepared for action. [1-36-7b,
8a]
अभिगंय सुराः सर्वे प्रणिपत्य इदम् अब्रुवन् || १-३६-८
देव देव महादेव लोकस्य अस्य हिते रत |
सुराणाम् प्रणिपातेन प्रसादम् कर्तुम् अर्हसि || १-३६-९
देव देव महादेव लोकस्य अस्य हिते रत |
सुराणाम् प्रणिपातेन प्रसादम् कर्तुम् अर्हसि || १-३६-९
"All of the gods on approaching and paying their deference to Shiva
spoke this to him, 'oh, God of Gods, oh, one who is interested in the
welfare of these worlds, oh, Great-God, considering the supplication
of all gods it will be apt of you to bestow grace.' [1-36-8b, 9]
न लोका धारयिष्यन्ति तव तेजः सुरोत्तम |
ब्राह्मेण तपसा युक्तो देव्या सह तपः चर || १-३६-१०
त्रैलोक्य हित काम अर्थम् तेजः तेजसि धारय |
रक्ष सर्वान् इमान् लोकान् न अलोकम् कर्तुम् अर्हसि || १-३६-११
ब्राह्मेण तपसा युक्तो देव्या सह तपः चर || १-३६-१०
त्रैलोक्य हित काम अर्थम् तेजः तेजसि धारय |
रक्ष सर्वान् इमान् लोकान् न अलोकम् कर्तुम् अर्हसि || १-३६-११
" 'Worlds cannot capably bear your offspring born out of your effulgence,
oh, Supreme-God, hence you may practice yogic asceticism along with
your consort Goddess Uma in unison with Vedic postulates of Yoga, rather
than progeniture, and desiring the welfare of the three worlds you may
please retain your refulgent seed within your own radiance, thus protect
this universe, since it will not be apt of you to render it devoid of
worlds with the efflux of the unmanageable potence of yours .' So said
gods to Shiva. [1-36-10, 11]
देवतानाम् वचः श्रुत्वा सर्व लोक महेश्वरः |
बाढम् इति अब्रवीत् सर्वान् पुनः च इदम् उवाच ह || १-३६-१२
बाढम् इति अब्रवीत् सर्वान् पुनः च इदम् उवाच ह || १-३६-१२
"On listening the words of gods that Rarefied-God of Universe, namely
Shiva said, 'so be it,' and further spoke this to all of the gods, indeed.
[1-36-12]
धारयिष्यामि अहम् तेजः तेजसि एव सह उमया |
त्रिदशाः पृथिवी चैव निर्वाणम् अधिगच्छतु || १-३६-१३
त्रिदशाः पृथिवी चैव निर्वाणम् अधिगच्छतु || १-३६-१३
" 'I wish to bear my sperm in my virility and Uma in hers, let the immortals
and mortals as well, derive a perfect bliss. [1-36-13]
यद् इदम् क्षुभितम् स्थानात् मम तेजो हि अनुत्तमम् |
धारयिष्यति कः तत् मे ब्रुवन्तु सुर सत्तमाः || १-३६-१४
धारयिष्यति कः तत् मे ब्रुवन्तु सुर सत्तमाः || १-३६-१४
" 'But that part which has already stirred up from its place is irrestrainable,
as such, oh gods of eminence, you tell me who can contain that part
of the unexcelled potence.' So said Shiva to gods. [1-36-14]
एवम् उक्ताः ततो देवाः प्रत्यूचुर् वृषभ ध्वजम् |
यत् तेजः क्षुभितम् हि अद्य तद् धरा धारयिष्यति || १-३६-१५
यत् तेजः क्षुभितम् हि अद्य तद् धरा धारयिष्यति || १-३६-१५
"Thus spoken by Shiva, then the gods in reply spoke to him whose banner
is Divine-Bull, namely Shiva, 'that part of the potence which has already
stirred up, the earth indeed endures that now. [1-3-15]
एवम् उक्तः सुर पतिः प्रमुमोच महाबलः |
तेजसा पृथिवी येन व्याप्ता स गिरि कानना || १-३६-१६
तेजसा पृथिवी येन व्याप्ता स गिरि कानना || १-३६-१६
"Thus said by the gods that Yogi of par excellence and the God of Gods,
Shiva, discharged his refulgent semen with which the earth together
with its mountains and forests is overspread. [1-36-16]
ततो देवाः पुनर् इदम् ऊचुः च अपि हुताशनम् |
आविश त्वम् महातेजो रौद्रम् वायु समन्वितः || १-३६-१७
आविश त्वम् महातेजो रौद्रम् वायु समन्वितः || १-३६-१७
"Thereby the gods in their turn said even to Fire-god, 'you enter the
great-potence of Rudra along with Wind-god, lest that potence may annihilate
the earth and earthlings, because you can consume anything that comes
in touch with you. [1-36-17]
तद् अग्निना पुनर् व्याप्तम् संजातम् श्वेत पर्वतम् |
दिव्यम् शरवणम् चैव पावक आदित्य संनिभम् || १-३६-१८
यत्र जातो महातेजाः कार्तिकेयो अग्नि संभवः |
दिव्यम् शरवणम् चैव पावक आदित्य संनिभम् || १-३६-१८
यत्र जातो महातेजाः कार्तिकेयो अग्नि संभवः |
"And when Fire-god invaded that great-potence of Shiva it has emerged
as White-mountain, also thus it has become as a divine forest of reeds
equalling the Sun and Fire in its resplendence, wherefrom the highly
brilliant Kumara has emerged. [1-36-18, 19a]
अथ उमाम् च शिवम् चैव देवाः स ऋषि गणाः तदा || १-३६-१९
पूजयामासुः अत्यर्थम् सुप्रीत मनसः ततः |
पूजयामासुः अत्यर्थम् सुप्रीत मनसः ततः |
"Later on, the gods together with the assemblages of sages are well
pleased at heart as it has happened according to their prayer, thereby
they fulsomely adored Shiva and even Uma. [1-36-19b, 20a]
अथ शैल सुता राम त्रिदशान् इदम् अब्रवीत् || २०
समन्युः अशपत् सर्वान् क्रोध संरक्त लोचना |
समन्युः अशपत् सर्वान् क्रोध संरक्त लोचना |
"Oh, Rama, but the daughter of Himalayan Mountain, namely Uma, while
irefully saying this to the divinities she cursed them all with her
eyes reddened in anger. [1-36-20b, 21a]
यस्मात् निवारिता च अहम् संगता पुत्र कांयया || १-३६-२१
अपत्यम् स्वेषु दारेषु न उत्पदयितुम् अर्हथ |
अपत्यम् स्वेषु दारेषु न उत्पदयितुम् अर्हथ |
" 'Wherefore, I who am desirous of a son had been prevented from the
intimacy with my husband, therefore you shall be infecund to beget progeny
through your own wives. [1-36-21b, 22a]
अद्य प्रभृति युष्माकम् अप्रजाः सन्तु पत्नयः || १-३६-२२
एवम् उक्त्वा सुरान् सर्वान् शशाप पृथिवीम् अपि |
एवम् उक्त्वा सुरान् सर्वान् शशाप पृथिवीम् अपि |
" 'And from now onwards you wives shall remain infertile...' and on
saying this way to all of the gods she also gave a curse to the earth.
[1-36-22, 23a]
अवने न एक रूपा त्वम् बहु भार्या भविष्यसि || १-३६-२३
न च पुत्र कृताम् प्रीतिम् मत् क्रोध कलुषीकृता |
प्राप्स्यसि त्वम् सुदुर्मेधे मम पुत्रम् अनिच्छती || १-३६-२४
न च पुत्र कृताम् प्रीतिम् मत् क्रोध कलुषीकृता |
प्राप्स्यसि त्वम् सुदुर्मेधे मम पुत्रम् अनिच्छती || १-३६-२४
" 'Oh, Earth, your appearance shall be bizarre and you will be a wife
to many. And oh, verily base-minded earth, rendered sully by my anger
you shall have no gratification caused by the children as you are bigoted
against my son. [1-36-23b, 24]
तान् सर्वान् पीडितान् दृष्ट्वा सुरान् सुरपतिः तदा |
गमनाय उपचक्राम दिशम् वरुण पालिताम् || १-३६-२५
गमनाय उपचक्राम दिशम् वरुण पालिताम् || १-३६-२५
"That God of Gods Shiva becoming ill at ease to look at all of the distressed
gods, equally feeling small to convince his consort Uma, he has started
to journey towards the western quarter which is ruled by Rain-god. [1-36-25]
स गत्वा तप आतिष्ठत् पार्श्वे तस्य उत्तरे गिरेः |
हिमवत् प्रभवे शृंगे सह देव्या महेश्वरः || १-३६-२६
हिमवत् प्रभवे शृंगे सह देव्या महेश्वरः || १-३६-२६
"On going to the northern side of Himalayan Mountains, that God of Gods,
Shiva settled down in ascesis along with his consort Uma on the peak
of a mountain emerged from Himalayas. [1-36-26]
एष ते विस्तरो राम शैल पुत्र्या निवेदितः |
गन्गायाः प्रभवम् चैव शृणु मे सह लक्ष्मण || १-३६-२७
गन्गायाः प्रभवम् चैव शृणु मे सह लक्ष्मण || १-३६-२७
"This is the legend of mountain's daughter, namely Goddess Uma vividly
narrated to you, oh, Rama, and now listen from me along with Lakshmana
about the emergence of Ganga. [1-36-27]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे षट् त्रिंशः सर्गः