DONATE NOW - UPI
अयोध्या-काण्ड > सीता का राम के साथ चलने का कारण बताना
Seetha implores upon Rama to allow her to come to forests, and says that she heard
through some foretellers that she has to live in forests for some time, when she was with her
father's place. But Rama is not interested to make Seetha's life penurious in forests and once
again tries to pacify her. He asks her to stay back at Ayodhya. For that Seetha laments to become
lonely parted with her husband.
एतत् तु वचनम् श्रुत्वा सीता रामस्य दुह्खिता |
प्रसक्त अश्रु मुखी मन्दम् इदम् वचनम् अब्रवीत् || २-२९-१
प्रसक्त अश्रु मुखी मन्दम् इदम् वचनम् अब्रवीत् || २-२९-१
Seetha was distressed to hear these words of Rama and spoke these words slowly, with
her face with tears.
ये त्वया कीर्तिता दोषा वने वस्तव्यताम् प्रति |
गुणान् इति एव तान् विद्धि तव स्नेह पुरः कृतान् || २-२९-२
गुणान् इति एव तान् विद्धि तव स्नेह पुरः कृतान् || २-२९-२
"know all those disadvantages you mentioned about dwelling in the forest become
advantages to me, if your affection is placed before them."
मृगाः सिम्हा गजाश्चैव शार्दूलाः शरभास्तथा |
पक्षिणः सृमराश्चैव ये चान्ये वनचारिणः || २-२९-३
अदृष्टपूर्वरूपत्वात्सर्वे ते तव राघव |
रूपम् दृष्ट्वापसर्पेयुर्भये सर्वे हि बिभ्यति || २-२९-४
पक्षिणः सृमराश्चैव ये चान्ये वनचारिणः || २-२९-३
अदृष्टपूर्वरूपत्वात्सर्वे ते तव राघव |
रूपम् दृष्ट्वापसर्पेयुर्भये सर्वे हि बिभ्यति || २-२९-४
"Oh Rama! Antelopes, lions, elephants, tigers, sarabhas(legendary animal with eight
legs), birds, yaks and all others which roam in the forest, run away after seeing your form, since
they have never seen your figure before. When there is cause for fear, who would not have
fear?"
त्वया च सह गन्तव्यम् मया गुरु जन आज्ञया |
त्वद् वियोगेन मे राम त्यक्तव्यम् इह जीवितम् || २-२९-५
त्वद् वियोगेन मे राम त्यक्तव्यम् इह जीवितम् || २-२९-५
"Oh, Rama! As per the command of the elders, I also should go along with you. My
life is to be abandoned here, if I were separated from you."
न च माम् त्वत् समीपस्थम् अपि शक्नोति राघव |
सुराणाम् ईश्वरः शक्रः प्रधर्षयितुम् ओजसा || २-२९-६
सुराणाम् ईश्वरः शक्रः प्रधर्षयितुम् ओजसा || २-२९-६
"Oh Rama! Even Devendra the Lord of celestials, by his strength, cannot over power
me, who is in your vicinity."
पति हीना तु या नारी न सा शक्ष्यति जीवितुम् |
कामम् एवम् विधम् राम त्वया मम विदर्शितम् || २-२९-७
कामम् एवम् विधम् राम त्वया मम विदर्शितम् || २-२९-७
"Oh Rama! Verily such a thing was taught to me by you, that a woman disunited from
her husband should not be able to survive."
अथ च अपि महा प्राज्ञ ब्राह्मणानाम् मया श्रुतम् |
पुरा पितृ गृहे सत्यम् वस्तव्यम् किल मे वने || २-२९-८
पुरा पितृ गृहे सत्यम् वस्तव्यम् किल मे वने || २-२९-८
"Oh Rama, the very wise! Besides, formerly in my father's house it was heard by me
from the month of brahmanas that I was destined to stay really in a forest."
लक्षणिभ्यो द्विजातिभ्यः श्रुत्वा अहम् वचनम् गृहे |
वन वास कृत उत्साहा नित्यम् एव महा बल || २-२९-९
वन वास कृत उत्साहा नित्यम् एव महा बल || २-२९-९
"Oh Rama the man of great strength! Ever since I heard this word from brahmanas who
can interpret marks on the body, I was always eager to stay in a forest."
आदेशो वन वासस्य प्राप्तव्यः स मया किल |
सा त्वया सह तत्र अहम् यास्यामि प्रिय न अन्यथा || २-२९-१०
सा त्वया सह तत्र अहम् यास्यामि प्रिय न अन्यथा || २-२९-१०
"Oh, Rama the beloved! That prediction of dwelling in the forst is to be realised by
me. I must accordingly accompany you to the forest, it cannot be otherwise."
कृत आदेशा भविष्यामि गमिष्यामि सह त्वया |
कालः च अयम् समुत्पन्नः सत्य वाग् भवतु द्विजः || २-२९-११
कालः च अयम् समुत्पन्नः सत्य वाग् भवतु द्विजः || २-२९-११
"I shall be the one who has fulfilled the brahmana's word. I shall accompany you to
the forest. The time has come for brahmana's words to come true."
वन वासे हि जानामि दुह्खानि बहुधा किल |
प्राप्यन्ते नियतम् वीर पुरुषैः अकृत आत्मभिः || २-२९-१२
प्राप्यन्ते नियतम् वीर पुरुषैः अकृत आत्मभिः || २-२९-१२
"Oh valiant prince! I know that in the forest, sufferings indeed are many and are
invariably obtained by men having unformed minds."
कन्यया च पितुर् गेहे वन वासः श्रुतः मया
भिक्षिण्याः साधु वृत्ताया मम मातुर् इह अग्रतः || २-२९-१३
भिक्षिण्याः साधु वृत्ताया मम मातुर् इह अग्रतः || २-२९-१३
"While I was an unmarried girl, the prediction about my dwelling the forest was
heard by me in my father's house from a female mendicant having good manners, in the presence of my
mother."
प्रसादितः च वै पूर्वम् त्वम् वै बहु विधम् प्रभो |
गमनम् वन वासस्य कान्क्षितम् हि सह त्वया || २-२९-१४
गमनम् वन वासस्य कान्क्षितम् हि सह त्वया || २-२९-१४
"Oh Lord! In the past, you have been really pleased for many a time to take me along
with you indeed for the tour of a forest, as longed by me."
कृत क्षणा अहम् भद्रम् ते गमनम् प्रति राघव |
वन वासस्य शूरस्य चर्या हि मम रोचते || २-२९-१५
वन वासस्य शूरस्य चर्या हि मम रोचते || २-२९-१५
"Oh, Rama! May all be well with you! I am waiting for a journey to the forest. A
work-out of adventurist is really delightful to me."
शुद्ध आत्मन् प्रेम भावाद्द् हि भविष्यामि विकल्मषा |
भर्तारम् अनुगच्चन्ती भर्ता हि मम दैवतम् || २-२९-१६
भर्तारम् अनुगच्चन्ती भर्ता हि मम दैवतम् || २-२९-१६
"Oh, the pure-minded! Following my husband with loving devotion, I shall become
sin-less; for husband is the supreme deity to me."
प्रेत्य भावे अपि कल्याणः सम्गमः मे सह त्वया |
श्रुतिर् हि श्रूयते पुण्या ब्राह्मणानाम् यशस्विनाम् || २-२९-१७
इह लोके च पितृभिर् या स्त्री यस्य महा मते |
अद्भिर् दत्ता स्वधर्मेण प्रेत्य भावे अपि तस्य सा || २-२९-१८
श्रुतिर् हि श्रूयते पुण्या ब्राह्मणानाम् यशस्विनाम् || २-२९-१७
इह लोके च पितृभिर् या स्त्री यस्य महा मते |
अद्भिर् दत्ता स्वधर्मेण प्रेत्य भावे अपि तस्य सा || २-२९-१८
"Even after my death, I shall stay united with you. On this subject, the meritorious
words of brahmanas is being heard thus:- In this world, which woman was given away to whom by
parents with water according to the moral code binding on them, that woman belongs to him alone
even after death.
एवम् अस्मात् स्वकाम् नारीम् सुवृत्ताम् हि पति व्रताम् |
न अभिरोचयसे नेतुम् त्वम् माम् केन इह हेतुना || २-२९-१९
न अभिरोचयसे नेतुम् त्वम् माम् केन इह हेतुना || २-२९-१९
"By what reason now are you thus not willing to take me, the woman having good
conduct, devoted to her husband and belonging to you, from this place?"
भक्ताम् पति व्रताम् दीनाम् माम् समाम् सुख दुह्खयोह् |
नेतुम् अर्हसि काकुत्स्थ समान सुख दुह्खिनीम् || २-२९-२०
नेतुम् अर्हसि काकुत्स्थ समान सुख दुह्खिनीम् || २-२९-२०
"Oh Rama, the seion of Kakutsa! You ought to take me, who is a devotee, so devoted
to husband, who is distressed who feels alike in pleasure and pain and shares your joys and
sorrows."
यदि माम् दुह्खिताम् एवम् वनम् नेतुम् न च इच्चसि |
विषम् अग्निम् जलम् वा अहम् आस्थास्ये मृत्यु कारणात् || २-२९-२१
विषम् अग्निम् जलम् वा अहम् आस्थास्ये मृत्यु कारणात् || २-२९-२१
"I shall take resort to poison or fire or water for dying, if you are not willing to
take me, afflicted as I am, as above."
एवम् बहु विधम् तम् सा याचते गमनम् प्रति |
न अनुमेने महा बाहुस् ताम् नेतुम् विजनम् वनम् || २-२९-२२
न अनुमेने महा बाहुस् ताम् नेतुम् विजनम् वनम् || २-२९-२२
Eventhough she requested him in many ways about setting out to the forest, he did
not agree to take her to the forest, which is a solitary place.
एवम् उक्ता तु सा चिन्ताम् मैथिली समुपागता |
स्नापयन्ती इव गाम् उष्णैः अश्रुभिर् नयन च्युतैः || २-२९-२३
स्नापयन्ती इव गाम् उष्णैः अश्रुभिर् नयन च्युतैः || २-२९-२३
After hearing Rama's words, seetha was sorrowful, moistening with earth as it were
with burning tears, trickling down her eyes.
चिन्तयन्तीम् तथा ताम् तु निवर्तयितुम् आत्मवान् |
ताम्रोष्ठीं स तदा सीताम् काकुत्स्थो बह्व् असान्त्वयत् || २-२९-२४
ताम्रोष्ठीं स तदा सीताम् काकुत्स्थो बह्व् असान्त्वयत् || २-२९-२४
Rama the prudent man then pacified in many ways, to avert that Seetha with red lips,
who was sorrowful as above.
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे एकोन त्रिंशः सर्गः