DONATE NOW - UPI
अरण्य-काण्ड > श्री राम द्वारा खर को फत्कार, खर का भीषण उत्तर
Khara provokes Rama to fight, but Rama gives enough advise to Khara to yield up. Khara presumes that
Rama is overtired to fight him back and thus enters into verbal fight. Ultimately Khara hurls a mammoth
mace at Rama, which burns down all the neighbouring plants and bushes, and Rama splinters it down while
it is still sky rocketing.
खरम् तु विरथम् रामो गदा पाणिम् अवस्थितम् |
मृदु पूर्वम् महातेजाः परुषम् वाक्यम् अब्रवीत् || ३-२९-१
मृदु पूर्वम् महातेजाः परुषम् वाक्यम् अब्रवीत् || ३-२९-१
Rama, the great-resplendent, spoke these words forbiddingly albeit softly to Khara who lost his chariot
but staying his course wielding a mace. [3-29-1]
गज अश्व रथ संबाधे बले महति तिष्ठता |
कृतम् सुदारुणम् कर्म सर्व लोक जुगुप्सितम् || ३-२९-२
कृतम् सुदारुणम् कर्म सर्व लोक जुगुप्सितम् || ३-२९-२
"Although you hold sway over a gigantic force abounding with elephants horses and chariots, you have
perpetrated heinous deeds in Dandaka forests that are loathsome to all the worlds, that is unseemliest
to this soldiery. [3-29-2]
उद्वेजनीयो भूतानाम् नृशंसः पाप कर्मकृत् |
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् ईश्वरो अपि न तिष्ठति || ३-२९-३
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् ईश्वरो अपि न तिष्ठति || ३-२९-३
"One who causes suffering to living beings, besides being a transgressor and completely ruthless, he
does not stand up for himself even if he were to be the lord of all the three worlds. [3-29-3]
कर्म लोक विरुद्धम् तु कुर्वाणम् क्षणदा चर |
तीक्ष्णम् सर्व जनो हन्ति सर्पम् दुष्टम् इव आगतम् || ३-२९-४
तीक्ष्णम् सर्व जनो हन्ति सर्पम् दुष्टम् इव आगतम् || ३-२९-४
"All people will eliminate him, oh, nightwalker, who is imperious and an infringer of worldly routine,
as they would eradicate a vicious serpent, in the event of its running across them. [3-29-4]
लोभात् पापानि कुर्वाणः कामात् वा यो न बुध्यते |
हृष्टः पश्यति तस्य अन्तम् ब्राह्मणी करकात् इव || ३-२९-५
हृष्टः पश्यति तस्य अन्तम् ब्राह्मणी करकात् इव || ३-२९-५
"He who goes on performing evils selfishly, obsessively, heedlessly, more so delightedly, he will see
the results of his own doings, like red-tailed-lizard on its eating self-destructive hailstones, obsessively
and delightedly. [3-29-5]
वसतो दण्डकारण्ये तापसान् धर्म चारिणः |
किम् नु हत्वा महाभागान् फलम् प्राप्स्यसि राक्षस || ३-२९-६
किम् नु हत्वा महाभागान् फलम् प्राप्स्यसि राक्षस || ३-२९-६
"The residents of Dandaka forest are the highly-propitious sages that tread the path of virtue, and
oh, demon, what benefit you gain in killing them, really? [3-29-6]
न चिरम् पाप कर्माणः क्रूरा लोक जुगुप्सिताः |
ऐश्वर्यम् प्राप्य तिष्ठन्ति शीर्ण मूला इव द्रुमाः || ३-२९-७
ऐश्वर्यम् प्राप्य तिष्ठन्ति शीर्ण मूला इव द्रुमाः || ३-२९-७
"Even if a fortune is made for a lavish living with an iota of merit, the evildoers, that too reprobates,
further more those that are abominated by world will not last long, no more that petrified tree trunks.
[3-29-7]
अवश्यम् लभते कर्ता फलम् पापस्य कर्मणः |
घोरम् पर्यागते काले द्रुमः पुष्पम् इव आर्तवम् || ३-२९-८
घोरम् पर्यागते काले द्रुमः पुष्पम् इव आर्तवम् || ३-२९-८
"One who undertakes evildoings will definitely and seasonably reap their fruits, which in his case will
be ghoulish, as with the flowering of trees according to season. [3-29-8]
न चिरात् प्राप्यते लोके पापानाम् कर्मणाम् फलम् |
स विषाणाम् इव अन्नानाम् भुक्तानाम् क्षणदाचर || ३-२९-९
स विषाणाम् इव अन्नानाम् भुक्तानाम् क्षणदाचर || ३-२९-९
"In the world one acquires the fruit of profane acts not before long, oh, nightwalker, and it will be
like venomous food devoured. [3-29-9]
पापम् आचरताम् घोरम् लोकस्य अप्रियम् इच्छ्हताम् |
अहम् आसादितो राज्ञा प्राणान् हन्तुम् निशाचर || ३-२९-१०
अहम् आसादितो राज्ञा प्राणान् हन्तुम् निशाचर || ३-२९-१०
"I am the king who arrived to exterminate the lives of those that perpetrate hideous sins, and even
of those that wish to do evils to the disapprobation of world.
Or
"I am the one who arrived at the behest of the king Dasharatha, or Bharata to exterminate the lives
of those that perpetrate hideous sins, and even of those that wish to do evils to the disapprobation
of world. [3-29-10]
अद्य भित्वा मया मुक्ताः शराः कांचन भूषणाः |
विदार्य अतिपतिष्यन्ति वल्मीकम् इव पन्नगाः || ३-२९-११
विदार्य अतिपतिष्यन्ति वल्मीकम् इव पन्नगाः || ३-२९-११
"Now, my arrows that are decorated in gold will be released on you like snakes rebounding from a snake-pit,
and they will tear you asunder, and on riving you they will bounce back into my quivers. [3-29-11]
ये त्वया दण्डकारण्ये भक्षिता धर्म चारिणः |
तान् अद्य निहतः संख्ये स सैन्यो अनुगमिष्यसि || ३-२९-१२
तान् अद्य निहतः संख्ये स सैन्यो अनुगमिष्यसि || ३-२९-१२
"Now eliminated in war, you along with your army will tread behind those sages that were treading the
path of virtue, on whom you have so far feasted in Dandaka forest. [3-29-12]
अद्य त्वाम् निहतम् बाणैः पश्यन्तु परमर्षयः |
निरयस्थम् विमानस्था ये त्वया निहता पुरा || ३-२९-१३
निरयस्थम् विमानस्था ये त्वया निहता पुरा || ३-२९-१३
"Let the supreme sages who were earlier slain by you may now see abiding on their aircrafts, your abidance
in hellish death pangs when assaulted with my arrows. [3-29-13]
प्रहरस्व यथा कामम् कुरु यत्नम् कुलाधम |
अद्य ते पातयिष्यामि शिरः ताल फलम् यथा || ३-२९-१४
अद्य ते पातयिष्यामि शिरः ताल फलम् यथा || ३-२९-१४
"Attack me as you wish... make an effort... you the knave of your clan... now I am going to toss your
head down like a palm-fruit..." Thus Rama addressed Khara. [3-29-14]
एवम् उक्तः तु रामेण क्रुद्धः संरक्त लोचनः |
प्रति उवाच ततो रामम् प्रहसन् क्रोध मूर्चितः || ३-२९-१५
प्रति उवाच ततो रामम् प्रहसन् क्रोध मूर्चितः || ३-२९-१५
But when Rama said thus, Khara is infuriated and convulsed in anger, and he replied Rama with bloodshot
eyes, laughing boisterously. [3-29-15]
प्राकृतान् राक्षसान् हत्वा युद्धे दशरथ आत्मज |
आत्मना कथम् आत्मानम् अप्रशस्यम् प्रशंससि || ३-२९-१६
आत्मना कथम् आत्मानम् अप्रशस्यम् प्रशंससि || ३-२९-१६
"On killing average demons in war, oh, son of Dasharatha, how you praise yourself when you yourself
are un-praiseworthy?" Thus Khara started to speak to Rama. [3-29-16]
विक्रान्ता बलवन्तो वा ये भवन्ति नरर्षभाः |
कथयन्ति न ते किंचित् तेजसा स्वेन गर्विताः || ३-२९-१७
कथयन्ति न ते किंचित् तेजसा स्वेन गर्विताः || ३-२९-१७
"Those best of men that are victorious and mighty will not boast anything, for they will be really proud
of their own valour. [3-29-17]
प्राकृताः तु अकृत आत्मानो लोके क्षत्रिय पांसनाः |
निरर्थकम् विकत्थन्ते यथा राम विकत्थसे || ३-२९-१८
निरर्थकम् विकत्थन्ते यथा राम विकत्थसे || ३-२९-१८
"Oh, Rama, as to how undignified Kshatriya-s that are frivolous and irresolute in self-confidence will
boast in the world, likewise you too are boasting in a meaningless manner. [3-29-18]
कुलम् व्यपदिशन् वीरः समरे को अभिधास्यति |
मृत्यु काले हि संप्राप्ते स्वयम् अप्रस्तवे स्तवम् || ३-२९-१९
मृत्यु काले हि संप्राप्ते स्वयम् अप्रस्तवे स्तवम् || ३-२९-१९
"Who will be that valiant that speaks about his lineage at wartime, that too, when the death-time is
looming large! And, there will there be someone who broaches his self-extols in such an inopportune
situation, is it! [3-29-19]
सर्वथा तु लघुत्वम् ते कत्थनेन विदर्शितम् |
सुवर्ण प्रतिरूपेण तप्तेन इव कुश अग्निना || ३-२९-२०
सुवर्ण प्रतिरूपेण तप्तेन इव कुश अग्निना || ३-२९-२०
"Howsoever your ignominy is well shown by your self-praise, like the manifestation of gold on the tip
of grass-blade burnt by fire, where the fire on grass-blade is no fire, and the bulb of fire appearing
at the tip of grass-blade as a bulb of gold, is no gold. [3-29-20]
न तु माम् इह तिष्ठंतम् पश्यसि त्वम् गदा धरम् |
धराधरम् इव अकंप्यम् पर्वतम् धातुभिः चितम् || ३-२९-२१
धराधरम् इव अकंप्यम् पर्वतम् धातुभिः चितम् || ३-२९-२१
"But you are seeing me wielding a mace and standing before you like an unshakable and jagged mountain
laden with ores, isn't it! [3-29-21]
पर्याप्तो अहम् गदा पाणिर् हन्तुम् प्राणान् रणे तव |
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् पाश हस्त इव अंतकः || ३-२९-२२
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् पाश हस्त इव अंतकः || ३-२९-२२
"As to how the Terminator wielding noose is enough to take away all the lives in all the three worlds,
handling my mace I am enough for detracting your life from you. [3-29-22]
कामम् बहु अपि वक्तव्यम् त्वयि वक्ष्यामि न तु अहम् |
अस्तम् प्राप्नोति सविता युद्ध विघ्नः ततो भवेत् || ३-२९-२३
अस्तम् प्राप्नोति सविता युद्ध विघ्नः ततो भवेत् || ३-२९-२३
"Even though much is to be said in your respect I will not continue to say, for the sun is getting at
the dusk thereby disruption to war occurs. [3-29-23]
चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानाम् हतानि ते |
त्वत् विनाशात् करोमि अद्य तेषाम् अश्रु प्रमार्जनम् || ३-२९-२४
त्वत् विनाशात् करोमि अद्य तेषाम् अश्रु प्रमार्जनम् || ३-२९-२४
"You have killed fourteen thousand demons and on killing you I will wipe the tears of the wives of those
dead demons today itself." Khara said so to Rama. [3-29-24]
इति उक्त्वा परम क्रुद्धः ताम् गदाम् परम अन्गदाम् |
खरः चिक्षेप रामाय प्रदीप्ताम् अशनिम् यथा || ३-२९-२५
खरः चिक्षेप रामाय प्रदीप्ताम् अशनिम् यथा || ३-२९-२५
Saying thus that highly infuriated Khara hurled his mace towards Rama, around which there are superb
golden cinctures, and which is extremely glaring like a thunderbolt. [3-29-25]
खर बाहु प्रमुक्ता सा प्रदीप्ता महती गदा |
भस्म वृक्षाम् च गुल्माम् च कृत्वा अगात् तत् समीपतः || ३-२९-२६
भस्म वृक्षाम् च गुल्माम् च कृत्वा अगात् तत् समीपतः || ३-२९-२६
Forcefully discharged from Khara's hands that highly fiery and stupendous mace rendering trees and shrubs
down to ashes darted towards Rama. [3-29-26]
ताम् आपतन्तीम् महतीम् मृत्यु पाश उपमाम् गदाम् |
अंतरिक्ष गताम् रामः चिच्छ्हेद बहुधा शरैः || ३-२९-२७
अंतरिक्ष गताम् रामः चिच्छ्हेद बहुधा शरैः || ३-२९-२७
When that monstrous mace similar to the halter of the Terminator is swooping down, Rama smashed it to
smithereens with his arrows while it is still sky rocketing. [3-29-27]
सा विशीर्णा शरैः भिन्ना पपात धरणी तले |
गदा मंत्र औषधि बलैर् व्याली इव विनिपातिता || ३-२९-२८
गदा मंत्र औषधि बलैर् व्याली इव विनिपातिता || ३-२९-२८
That mace splintered with arrows of Rama fell crumbling onto the surface of earth as a springing female
snake would fall down by the strength of spells and nostrums. [3-29-28]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे एकोन त्रिंश सर्गः