DONATE NOW - UPI
अरण्य-काण्ड > रावण का अकम्पन के कहने पर सीता हरण को जाना, मारीच के कहने पे लौटना
A spy of Ravana named Akampana rushes to him to break the news of annihilation of Janasthaana
by Rama. He suggests Ravana to abduct Seetha. Because parting with Seetha causes grief to
Rama and thereby he dies. On thinking for while, Ravana goes to Mareecha seeking his help
in abducting Seetha. Mareecha while explaining Rama's capabilities, reminds us of the incarnations
of Vishnu, and advises Ravana to be content with what he has.
This chapter is removed from the critical edition and retained by traditional versions There
are discussions on this chapter whether it is the original work or an interpolated one.
Some more details are given in the endnote. Akampana's character inevitably has continuity
in the war scene at the end.
त्वरमणः ततो गत्वा जनस्थानात् अकंपनः |
प्रविश्य लंकाम् वेगेन रावणम् वाक्यम् अब्रवीत् || ३-३१-१
प्रविश्य लंकाम् वेगेन रावणम् वाक्यम् अब्रवीत् || ३-३१-१
Then on going hurriedly from Janasthaana and on speedily entering Lanka Akampana spoke these words to
Ravana. [3-31-1]
जनस्थान स्थिता राजन् रक्षसा बहवो हताः |
खरः च निहतः संख्ये क्थंचित् अहम् आगतः || ३-३१-२
खरः च निहतः संख्ये क्थंचित् अहम् आगतः || ३-३१-२
"Oh, king, many demons positioned in Janasthaana are killed, Khara is also killed in war, and somehow
I have come here. [3-31-2]
एवम् उक्तो दशग्रीवः क्रुद्धः सम्रक्त लोचनः |
अकंपनम् उवाच इदम् निर्दहन् इव तेजसा || ३-३१-३
अकंपनम् उवाच इदम् निर्दहन् इव तेजसा || ३-३१-३
Thus said, then that ten-faced Ravana is infuriated with bloodshot eyes, and as though to burn down
whole world with his radiance he spoke this to Akampana. [3-31-3]
केन भीमम् जनस्थानम् हतम् मम परासुना |
को हि सर्वेषु लोकेषु गतिम् न अधिगमिष्यति || ३-३१-४
को हि सर्वेषु लोकेषु गतिम् न अधिगमिष्यति || ३-३१-४
"Who is that dead-and-gone that has destroyed my indomitable Janasthaana? Who is it that has indeed
opted for no recourse in all of the worlds? [3-31-4]
न हि मे विप्रियम् कृता शक्यम् मघवता सुखम् |
प्रप्तुम् वैश्रवणेन अपि न यमेन च विष्णुना || ३-३१-५
प्रप्तुम् वैश्रवणेन अपि न यमेन च विष्णुना || ३-३१-५
"Evoking indignation in me it is really impossible for Indra to be happy; even for Kubera - no; for
Yama - no; why them, even Vishnu cannot be happy. [3-31-5]
कालस्य च अपि अहम् कलो दहेयम् अपि पावकम् |
मृत्युम् मरण धर्मेण संयोजयितुम् उत्सहे || ३-३१-६
मृत्युम् मरण धर्मेण संयोजयितुम् उत्सहे || ३-३१-६
"I am the End-Time for the Time-god himself, I will burn down the Fire-god, and I am capable of conjoining
Death with the virtue of deathliness. [3-31-6]
वातस्य तरसा वेगम् निहन्तुम् अपि च उत्सहे |
दहेयम् अपि संक्रुद्धः तेजसा आदित्य पावकौ || ३-३१-७
दहेयम् अपि संक्रुद्धः तेजसा आदित्य पावकौ || ३-३१-७
"If I am enraged I will incinerate Sun-god or Fire-god just with my radiance, I will halt even the impetuosity
of Wind-god with that of mine." Thus Ravana said about himself. [3-31-7]
तथा क्रुद्धम् दशग्रीवम् कृतांजलिः अकंपनः |
भयात् संदिग्धया वचा रावणम् याचते अभयम् || ३-३१-८
भयात् संदिग्धया वचा रावणम् याचते अभयम् || ३-३१-८
Akampana with his palms adjoined and voice hesitant with fear sought for the clemency of that decahedral
demon Ravana who is enraged in that way. [3-31-8]
दशग्रीवो अभयम् तस्मै प्रददौ रक्षसाम् वरः |
स विस्रब्धो अब्रवीत् वाक्यम् असंदिग्धम् अकंपनः || ३-३१-९
स विस्रब्धो अब्रवीत् वाक्यम् असंदिग्धम् अकंपनः || ३-३१-९
When the supremo of demons Dasha-griiva pardoned him then that Akampana spoke these words, unfalteringly
and trustfully. [3-31-9]
पुत्रो दशरथः ते सिंह संहननो युवा |
रामो नाम महास्कंधो वृत्त आयत महाभुजः || ३-३१-१०
रामो नाम महास्कंधो वृत्त आयत महाभुजः || ३-३१-१०
"He is a youth whose shoulders are mighty, arms round and lengthy, built like that a lion, who is the
son of Dasharatha and known as Rama. [3-31-10]
श्यामः पृथुयशाः श्रीमान् अतुल्य बल विक्रमः |
हतः तेन जनस्थाने खरः च सह दूषणः || ३-३१-११
हतः तेन जनस्थाने खरः च सह दूषणः || ३-३१-११
"He is blue-black in complexion, a highly renowned one with matchless might and valour, a magnificent
one such as he is he slew Duushana along with Khara in Janasthaana." [3-31-11]
अकंपन वचः श्रुत्वा रावणो राक्षसाधिप |
नागेन्द्र इव निःश्वस्य इदम् वचनम् अब्रवीत् || ३-३१-१२
नागेन्द्र इव निःश्वस्य इदम् वचनम् अब्रवीत् || ३-३१-१२
On hearing the words of Akampana, the chief of demons Ravana, spoke these words hissing like a kingly
serpent. [3-31-12]
स सुरेन्द्रेण संयुक्तो रामः सर्व अमरैः सह |
उपयातो जनस्थानम् ब्रूहि कच्चित् अकंपन || ३-३१-१३
उपयातो जनस्थानम् ब्रूहि कच्चित् अकंपन || ३-३१-१३
"The question is whether that Rama arrived at Janasthaana associated with Indra and along with all of
the immortal gods? Oh, Akampana, speak about it. [3-31-13]
रावणस्य पुनर् वाक्यम् निशम्य तद् अकंपनः |
आचचक्षे बलम् तस्य विक्रमम् च महात्मनः || ३-३१-१४
आचचक्षे बलम् तस्य विक्रमम् च महात्मनः || ३-३१-१४
Akampana again detailed about the might and valour of that great souled Rama on hearing that sentence
of Ravana. [3-31-14]
रामो नाम महातेजाः श्रेष्टः सर्व धनुष्मताम् |
दिव्य अस्त्र गुण संपन्नः परंधर्म गतो युधि || ३-३१-१५
दिव्य अस्त्र गुण संपन्नः परंधर्म गतो युधि || ३-३१-१५
"Rama means someone who is highly resplendent, an ablest archer among all archers, one who is endowed
with divine missiles and divine attributes, and he is the one who conducts warfare with a supreme conduct.
[3-31-15]
तस्य अनुरूपो बलब्वान् रक्ताक्षो दुन्दुभि स्वनः |
कनीयान् लक्ष्मणो भ्राता राका शशि निभ आननः || ३-३१-१६
कनीयान् लक्ष्मणो भ्राता राका शशि निभ आननः || ३-३१-१६
"And a mighty one with redly eyes and drumbeat like voice, and whose face is shiny like the full-moon
is Rama's selfsame younger brother known as Lakshmana. [3-31-16]
स तेन सह संयुक्तः पावकेन अनिलो यथा |
श्रीमान् राज वरः तेन जनस्थानम् निपातितम् || ३-३१-१७
श्रीमान् राज वरः तेन जनस्थानम् निपातितम् || ३-३१-१७
"Alike the wind associating with fire this Lakshmana is associated with that glorious and nonpareil
prince Rama, and that firestorm, namely Rama, destroyed Janasthaana. [3-31-17]
न एव देवा महत्मनो न अत्र कार्या विचारणा |
शरा रामेण तु उत्सृष्टा रुक्मपुंखाः पतत्रिणः || ३-३१-१८
सर्पाः पंचानना भूत्वा भक्षयन्ति स्म राक्षसान् |
शरा रामेण तु उत्सृष्टा रुक्मपुंखाः पतत्रिणः || ३-३१-१८
सर्पाः पंचानना भूत्वा भक्षयन्ति स्म राक्षसान् |
"They are not any great souled gods or any heavenly beings as such, hence there is no need to doubt
about it. Rama unloosened his gold-finned and feather-winged arrows, which on becoming five-faced serpents
started consuming the demons. [3-31-18]
येन येन च गच्छन्ति राक्षसा भय कर्शिताः || ३-३१-१९
तेन तेन स्म पश्यन्ति रामम् एव अग्रतः स्थितम् |
इत्थम् विनाशितम् जनस्थानम् तेन तव अनघ || ३-३१-२०
तेन तेन स्म पश्यन्ति रामम् एव अग्रतः स्थितम् |
इत्थम् विनाशितम् जनस्थानम् तेन तव अनघ || ३-३१-२०
"To whichever nook those demons smitten by fear of those serpent-like are fleeing, they have seeing
Rama alone standing afore them in that corner, and oh, merited king Ravana, in this way your Janasthaana
is totally ruined by that Rama. [3-31-19b, 20] [3-31-19]
अकंपन अचः श्रुत्वा रावणो वाक्यम् अब्रवीत् |
गमिष्यामि जनस्थनम् रामम् हन्तुम् स लक्ष्मणम् || ३-३१-२१
गमिष्यामि जनस्थनम् रामम् हन्तुम् स लक्ष्मणम् || ३-३१-२१
On hearing the words of Akampana Ravana said these words, "I will to go to Janasthaana to kill Rama
along with Lakshmana." [3-31-21]
अथ एवम् उक्ते वचने प्रोवाच इदम् अकंपनः |
श्रुणु राजन् यथा वृत्तम् रामस्य बल पौरुषम् || ३-३१-२२
श्रुणु राजन् यथा वृत्तम् रामस्य बल पौरुषम् || ३-३१-२२
When Ravana said so then Akampana said these words in reply, " listen, oh, king, what all has happened,
and of what in actuality is Rama's spirit and grit. [3-31-22]
असाध्यः कुपितो रामो विक्रमेण महायशाः |
आप गायाः तु पूर्णाया वेगम् परिहरेत् शरैः || ३-३१-२३
आप गायाः तु पूर्णाया वेगम् परिहरेत् शरैः || ३-३१-२३
"Rama, the highly renolwned, is invincible just by braving against him, for that Rama in fury can stall
the onrush of a plethoric river with his arrows. [3-31-23]
स तारा ग्रह नक्षत्रम् नभः च अपि अवसादयेत् |
असौ रामः तु सीदन्तीम् श्रीमान् अभ्युद्धरेत् महीम् || ३-३१-२४
असौ रामः तु सीदन्तीम् श्रीमान् अभ्युद्धरेत् महीम् || ३-३१-२४
"That magnificent Rama can collapse even the firmament along with its starlets, stars and planets, and
he even can elevate the earth if it were to collapse. [3-31-24]
भित्वा वेलाम् समुद्रस्य लोकान् आप्लावयेत् विभुः |
वेगम् वा अपि समुद्रस्य वाअयुम् वा विधमेत् शरैः || ३-३१-२५
वेगम् वा अपि समुद्रस्य वाअयुम् वा विधमेत् शरैः || ३-३१-२५
"On breaching the shoreline of the ocean with his arrows that lord Rama can deluge worlds, and he can
stem the tide of turbulent ocean, or can even stall the agent of that turbulence, namely the wind. [3-31-25]
संहृत्य वा पुनर् लोकान् विक्रमेण महायशाः |
शकतः श्रेष्ठः स पुरुषः स्रष्टुम् पुनर् अपि प्रजाः || ३-३१-२६
शकतः श्रेष्ठः स पुरुषः स्रष्टुम् पुनर् अपि प्रजाः || ३-३१-२६
"That great valorous and the ablest among humans is capable to destroy all the worlds with his valour,
and even capable of creating the people again.
Or, again dissolving all the worlds into himself, that great contemplator who transcends all is even
capable of creating the creation again from out of him. [3-31-26]
न हि रामो दशग्रीव शक्यो जेतुम् रणे त्वया |
रक्षसाम् वा अपि लोकेन स्वर्गः पाप जनैः इव || ३-३१-२७
रक्षसाम् वा अपि लोकेन स्वर्गः पाप जनैः इव || ३-३१-२७
"Oh, Dashagriiva, it is impossible to conquer that Rama in war for your, either singly or along with
the hosts of the demon-supporters of yours, as one heaven cannot be won by many sinners. [3-31-27]
न तम् वध्यम् अहम् मन्ये सर्वैः देव असुरैः अपि |
अयम् अस्य वध उपाय तत् एकमनाः शृउणु || ३-३१-२८
अयम् अस्य वध उपाय तत् एकमनाः शृउणु || ३-३१-२८
"I do not think that he is killable even for all god and demons, and this is the idea to kill him, and
to this you may listen attentively. [3-31-28]
भार्या तस्य उत्तमा लोके सीता नाम सुमध्यमा |
श्यामा सम विभक्त अंगी स्त्री रत्नम् रत्न बूषिता || ३-३१-२९
श्यामा सम विभक्त अंगी स्त्री रत्नम् रत्न बूषिता || ३-३१-२९
"An excellent woman in the world is there, a youthful one with symmetrical limbs, a jewel-like lady
adorned with jewellery, that slender-waisted one who is known as Seetha is his wife. [3-31-29]
न एव देवी न गन्धर्वी न अप्सरा न च पन्नगी |
तुल्या सीमन्तिनी तस्या मानुषी तु कुतो भवेत् || ३-३१-३०
तुल्या सीमन्तिनी तस्या मानुषी तु कुतो भवेत् || ३-३१-३०
"No goddess can be likened to that mature lady; a gandharva female - no; a apsara female - no; a pannaga
female -no, then how can there be a woman of her like? [3-31-30]
तस्य अपहर भार्याम् त्वम् तम् प्रमथ्य महावने |
सीताया रहितो रामो न च एव हि भविष्यति || ३-३१-३१
सीताया रहितो रामो न च एव हि भविष्यति || ३-३१-३१
"You forcefully abduct his wife when she is in solitude, and indeed Rama will not exist reft of Seetha."
Akampana advised Ravana in this way. [3-31-31]
अरोचयत् तद् वाक्यम् रावणो राक्षस अधिपः |
चिंतयित्वा महाबाहुः अकंपनम् उवाच || ३-३१-३२
चिंतयित्वा महाबाहुः अकंपनम् उवाच || ३-३१-३२
The chief of demons Ravana favouring that idea thought of it and that mighty armed Ravana then spoke
to Akampana. [3-31-32]
बाढम् कल्यम् गमिष्यामि हि एकः सारथिना सह |
आनेष्यामि च वैदेहीम् इमाम् हृष्टो महा पुरीम् || ३-३१-३३
आनेष्यामि च वैदेहीम् इमाम् हृष्टो महा पुरीम् || ३-३१-३३
"Agreed! I wish to go alone early in the morning with a charioteer and I delightfully wish to lead Vaidehi
into the elegant city Lanka." Ravana declared that way. [3-31-33]
तत् एवम् उक्त्वा प्रययौ खर युक्तेन रावणः |
रथेन आदित्य वर्णेन दिशः सर्वाः प्रकाशयन् || ३-३१-३४
रथेन आदित्य वर्णेन दिशः सर्वाः प्रकाशयन् || ३-३१-३४
Saying so Ravana journeyed in a chariot that is yoked with mule-like horses, and that has the dazzling
of the sun, whereby all the directions are made to glitter. [3-31-34]
स रथो राक्षस इंद्रस्य नक्षत्र पथगो महान् |
चंचूर्यमानः शुशुभे जलदे चंद्रमा इव || ३-३१-३५
चंचूर्यमानः शुशुभे जलदे चंद्रमा इव || ३-३१-३५
That opalescent chariot of the lord of demons while speedily progressing through starry way shone forth
as if it is the moon in clouds. [3-31-35]
स दूरे च आश्रमम् गत्वा ताटकेयम् उपागतम् |
मारीचेन अर्चितो राजा भक्ष्य भोज्यैः अमानुषैः || ३-३१-३६
मारीचेन अर्चितो राजा भक्ष्य भोज्यैः अमानुषैः || ३-३१-३६
On going to the hermitage of Maareecha which is at a distant place Maareecha the son of Tataka received
Ravana and venerated that king of demons with sweetmeats and savouries that are unavailable to humans.
[3-31-36]
तम् स्वयम् पूजयित्वा तु आसनेन उदकेन च |
अर्थ उपहितया वाचा मारीचो वाक्यम् अब्रवीत् || ३-३१-३७
अर्थ उपहितया वाचा मारीचो वाक्यम् अब्रवीत् || ३-३१-३७
Offering proper seat and water for washing feet and hands Maareecha personally attended Ravana and spoke
to him this sentence that is worded meaningfully. [3-31-37]
कश्चित् सुकुशलम् राजन् लोकानाम् राक्षसाधिप |
आशंके न अथ जाने त्वम् यतः तूर्णम् उपागतम् || ३-३१-३८
आशंके न अथ जाने त्वम् यतः तूर्णम् उपागतम् || ३-३१-३८
"Oh, king and supremo of demons, I am anxious to know whether everything safe and secure to the inhabitants
of your kingdom, for I am not in the know of the reason by which now you have come here rushingly. [3-31-38]
एवम् उक्तो महातेजा मारीचेन स रावण |
ततः पश्चात् इदम् वाक्यम् अब्रवीत् वाक्य कोविदः || ३-३१-३९
ततः पश्चात् इदम् वाक्यम् अब्रवीत् वाक्य कोविदः || ३-३१-३९
When Maareecha said so to him that greatly radiant one who is a sententious speaker that Ravana thereafter
spoke this sentence. [3-31-39]
आरक्षो मे हतः तात रामेण अक्लिष्ट कारिणा |
जनस्थानम् अवध्यम् तत् सर्वम् युधि निपातितम् || ३-३१-४०
तस्य मे कुरु साचिव्यम् तस्य भार्य अपहरणे |
जनस्थानम् अवध्यम् तत् सर्वम् युधि निपातितम् || ३-३१-४०
तस्य मे कुरु साचिव्यम् तस्य भार्य अपहरणे |
"Oh, sire, Rama who is indefatigable in warring has ruined my security stationed at Janasthaana, and
in war he even brought down all of Janasthaana which is undefeatable so far, such as I am, to me you
have to render friendly help in kidnapping Rama's wife." [3-31-40]
राक्षसेन्द्र वचः श्रुत्वा मारीचो वाक्यम् अब्रवीत् || ३-३१-४१
आख्याता केन वा सीता मित्र रूपेण शत्रुणा |
त्वया राक्षस शार्दूल को न नंदति नंदितः || ३-३१-४२
आख्याता केन वा सीता मित्र रूपेण शत्रुणा |
त्वया राक्षस शार्दूल को न नंदति नंदितः || ३-३१-४२
On hearing the words of that chief of demons, Maareecha spoke these words, "who broached the subject
of Seetha with you, an enemy in the fakery of a friend? Oh, tigerly demon, who is that censurable one
that is unhappy with you, since he is giving such a self-ruinous advise? [3-31-42]
सीताम् इह आनस्व इति को ब्रवीति ब्रवीहि मे |
रक्षो लोकस्य सर्वस्य कः शृंगम् च्छेत्तुम् इच्छति || ३-३१-४३
रक्षो लोकस्य सर्वस्य कः शृंगम् च्छेत्तुम् इच्छति || ३-३१-४३
" 'Seetha may be brought to Lanka...' who said it, say him to me, who is that one desiring to cut off
the prominence of all the demons in all worlds in saying so?
Or
"Who is desirous of getting a zenithal demon ruling all the three worlds to be cut-off when he said
that Seetha shall be brought to Lanka?
Or
"Who is saying that Seetha is to be brought to Lanka with a desire to get your apogeal ten-heads that
are prominent among all the clansmen of demons to be cut-off? [3-31-43]
प्रोत्साहयति यः च त्वम् स च शत्रुः असंशयम् |
आशी मुखात् दंष्ट्राम् उद्धर्तुम् च इच्छति त्वया || ३-३१-४४
आशी मुखात् दंष्ट्राम् उद्धर्तुम् च इच्छति त्वया || ३-३१-४४
"Also, he who has motivated you in this way is an undoubted enemy of yours, for he wanted to extricate
the fangs of a snake from its mouth, of course, through you. [3-31-44]
कर्मणा अनेन केन असि कापथम् प्रतिपादितः |
सुख सुप्तस्य ते राजन् प्रहृतम् केन मूर्धनि || ३-३१-४५
सुख सुप्तस्य ते राजन् प्रहृतम् केन मूर्धनि || ३-३१-४५
"By whom and by which purpose of his you are made to blunder upon this awry path, oh, king, it is as
good as his hitting hard on your head while you are fast asleep. [3-31-45]
विशुद्ध वंश अभिजना अग्र हस्तः
तेजो मदः संस्थित दोर् विषाणः |
उदीक्षितुम् रावण न इह युक्तः
स संयुगे राघव गन्धि हस्ती || ३-३१-४६
तेजो मदः संस्थित दोर् विषाणः |
उदीक्षितुम् रावण न इह युक्तः
स संयुगे राघव गन्धि हस्ती || ३-३१-४६
"Oh, Ravana, it will be unbefitting to raise an eye to see Rama in war, who will be then like a majestic
elephant that has an impeccable dynasty and bloodline as its mammoth trunk, personal radiance as its
indomitable might, very firm pair of arms as its pernicious tusks, more so, who will be with the redolence
of the irrepressible lineage of Raghava-s. [3-31-46]
असौ रण अन्तः स्थिति संधि वालः
विदग्ध रक्षो मृग हा नृसिंहः |
सुप्तः त्वया बोधयितुम् न शक्यः
शारांग पूणो निशित असि दम्ष्ट्रः || ३-३१-४७
विदग्ध रक्षो मृग हा नृसिंहः |
सुप्तः त्वया बोधयितुम् न शक्यः
शारांग पूणो निशित असि दम्ष्ट्रः || ३-३१-४७
"To be in the midst of war itself is the fury of that lion called Rama, by which that lion raises its
tail touching the back of its trunk, that lion is all-inclusive with forelegs, paws, and claws that
are included in arrows, while its fangs are swords, and it is the killer of the deer called the expert
killer-demons, and mind you, do not dare to rouse that sleeping man-lion. [3-31-47]
चापापहारे भुज वेग पंके
शर ऊर्मिमाले सु महा आहव ओघे |
न राम पाताल मुखे अति घोरे
प्रस्कन्दितुम् राक्षस राज युक्तम् || ३-३१-४८
शर ऊर्मिमाले सु महा आहव ओघे |
न राम पाताल मुखे अति घोरे
प्रस्कन्दितुम् राक्षस राज युक्तम् || ३-३१-४८
"His bow is crocodilian, his shoulder-speed is quagmire, his arrows are tidal, and the great immensity
of his war itself is a tideland, and oh, king of demons, it is inapt of you to slide down into the much-ghoulish
mouth of that abyssal ocean, called Rama. [3-31-48]
प्रसीद लंकेश्वर राक्षसेन्द्र
लंकाम् प्रसन्नो भव साधु गच्छ |
त्वम् स्वेषु दारेषु रमस्व नित्यम्
रामः स भार्यो रमताम् वनेषु || ३-३१-४९
लंकाम् प्रसन्नो भव साधु गच्छ |
त्वम् स्वेषु दारेषु रमस्व नित्यम्
रामः स भार्यो रमताम् वनेषु || ३-३१-४९
"Oh, lord of Lanka, be appeased towards Rama, be quietened and gently proceed to Lanka. You take delight
in your wives, and let Rama be delighting with wife in forests." Thus Mareecha spoke to Ravana. [3-31-49]
एवम् उक्तो दशग्रीवो मारीचेन स रावणः |
न्यवर्तत पुरीम् लंकाम् विवेश च गृह उत्तमम् || ३-३१-५०
न्यवर्तत पुरीम् लंकाम् विवेश च गृह उत्तमम् || ३-३१-५०
When thus said by Maareecha that ten faced Ravana returned to his city Lanka and entered his best house
and home. [3-31-50]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे एक त्रिंश सर्गः